Upoznajte Gouais Blanc. Godine 1999. Bill Chambers, australijski vinar pete generacije, spremao se da iščupa stogodišnju lozu opskurne sorte grožđa zvane Gouais Blanc na svom istorijskom porodičnom imanju u Rutherglen-u, vinskoj regiji oko 180 milja sjeveroistočno od Melburna. Na kraju krajeva, Gouais se smatrao “seljačkom” sortom nesposobnom za veličinu, a vinova loza je tokom godina padala u zanemarivanje. Bolje je uzgajati nešto vrijedno.
Ali neposredno prije nego što je loza Gouais dočekala svoju nesretnu sudbinu, član osoblja koji je surfao World Wide Webom (ovo su ipak bile ‘90-e) naišao je na istraživanje Carole Meredith, genetičarke i profesora vinogradarstva na Univerzitetu Kalifornije, Davis, koja je proučavala sorte grožđe. Raznolikost sorte, kako su ona i njen tim otkrili, ima daleko fascinantnije porijeklo nego što se ranije vjerovalo. Skromni Gouais Blanc bio je, u stvari, “majka” za najmanje 81 različitu sortu, uključujući Chardonnay i Gamay.
Čitajući o Meredith-inom istraživanju, Chambers i njegov tim su saznali da njegov vinograd sadrži jednu od rijetkih sorti grožđa na planeti. Tim vinogradara je kontaktirao Meredith u vezi sa njihovim lozama i ona ih je pozvala da ne uništavaju Gouais Blanc. Ova serija događaja pomogla je da se pokrene oživljavanje sorte.
Međunarodni napor da se oživi Gouais Blanc
To što je istorijski značaj sorte Gouais Blanc uopšte otkriven, velikim dijelom je zaslužan međunarodni timski rad. Genetika grožđa kasnog 20. vijeka bila je rudimentarna u odnosu na danas. Ranih 1990-ih nije bilo DNK markera dostupnih za sorte grožđa, kaže Meredith, misleći na genetski „otisak prsta“ koji je danas uobičajen. Tako je formirala međunarodni konzorcij sa 20 drugih istraživača iz 10 zemalja kako bi razvila bazu podataka markera. „Znali smo da će postati neprocjenjivo sredstvo za bolje razumijevanje biologije vinove loze“, kaže ona. Konzorcij je prikupio podatke od preko 300 sorti grožđa – od kojih su neke bile skoro izumrle, poput Gouais -a – kako bi saznao roditeljske odnose i genetski sastav grožđa.
Do kasnih 90-ih, saradnja istraživača je počela da se isplati. Počeli su da uočavaju obrasce u liniji sorti i bili su iznenađeni kada su otkrili koliko sorti grožđa ima zajednički skup roditelja, posebno Pinot Noir i Gouais Blanc.
“Mi, kao i većina drugih istraživača genetičara, nikada nismo čuli za Gouais Blanc i uključili smo ga u našu studiju jer je to bila jedna od nekoliko stotina sorti koje su istorijaki povezane sa sjeveroistočnom Francuskom”, kaže Meredith.
Upoznajte Gouais Blanc
Iako se vjeruje da potiče iz istočne Evrope, Gouais zasadi su bili rasprostranjeni širom sjeveroistočne Francuske kroz srednji vijek. Vinova loza je uzgajana na „osrednjim lokacijama, a bolje su rezervisane za plemenitije sorte kao što je Pinot“, piše u članku iz 1999. Meredith i pet drugih istraživača, koautora. Gouais je “sorta koja se smatra toliko osrednjom da je zabranjena (neuspješno) u različito vrijeme u najmanje dvije regije i više se ne sadi u Francuskoj”, navodi list. Čak je i ime Gouais, koje potiče od starog francuskog prideva “gou”, izraz omalovažavanja. S ljubavlju nazvana „Casanova sorti“, Gouais je „majka“ sorti Chardonnay i Gamay, najpoznatijih, ali i poznatih sorti vinifera kao što su sorte Aligoté, Frankovka, Melon de Bourgogne (ime koje se koristi za sortu Muscadet), Riesling, Chenin Blanc i Furmint (sorta koja se koristi u čuvenim mađarskim vinima Tokaji), kao i više od 70 drugih.
Nepoželjnost sorte Gouais mogla je biti posljedica visokog prinosa grožđa, osjetljivosti na botritis, visoke kiselosti i niskog sadržaja šećera, što je često rezultiralo niskoalkoholnim vinom neutralnog karaktera. Ali za tako potcijenjenu sortu, to se sigurno pojavljivalo. Postoji preko 50 različitih pseudonima za Gouais; poznata je kao Weisser Heunisch u Njemačkoj i Gwäss u Švajcarskoj, su samo neki. Nekada je nastanjivala gotovo svaki kutak Evrope, od Portugala do Mađarske.
Gouais Blanc putuje na južnu hemisferu
Na prelazu iz 20. vijeka, Gouais je pobjegao sa evropskih prostora i otputovao u Australiju. Vinova loza je sletjela u region Rutherglen, regiju koja je poznata po svojim jakim vinima. Vinar Stephen Chambers, sin Billa Chambers-a i šest generacija njegove porodice koja proizvodi vino, vjeruje da je njegov vinograd dobio loze Gouais od Rutherglen Viticultural Station, istraživačkog instituta koji je eksperimentisao sa uvezenim sortama u pogledu pogodnosti sorti. „Kao dio programa željeli bi zasaditi komercijalnu količinu“, kaže Chambers.
Nakon što je Meredith saznala za australijske zasade kasnih 90-ih, zamolila je Bill Chambers-a da pošalje uzorke reznica u Kaliforniju na uzimanje DNK, što bi unaprijedilo istraživačke studije o sorti.
Bill Chambers je umro u decembru 2023., ali više od 120 godina stare loze Gouais Blanc još uvijek su jake u Rutherglen-u. Koristeći uglavnom originalnu opremu u vinariji staroj 166 godina, Stephen Chambers, koji je na čelu vinarije od 2001. godine, proizvodi mirna i pjenušava vina od sorte Gouais. Povremeno će proizvesti vino pod nazivom “Porodica” (The Family), koje spaja Gouais sa genetski srodnim sortama Riesling i Gewürztraminer.
Kako se klima na sjeveroistoku regiona Viktoria zagrijava, Gouais, nekada poznat po svojim neutralnim aromama i visokoj kiselosti, daje vina koja su ukusnija.
Kada je Chambers počeo da radi sa Gouais-om početkom 2000-ih, „to je bila veoma kasna bijela sorta koja je imala tendenciju da zadrži kiselinu i bila je prilično stroga kao sorta“, kaže on. „Sada je razvila neke aromatične sastojke i sazrijeva bliže ostalim bijelim sortama koje imamo u vinogradu, ali sa nižim nivoom šećera; potrebno je čak i povremeno dodavanje kiseline.”
Upoznajte Gouais Blanc – Saputnik novog svijeta
Jedini komercijalni proizvođač Gouais Blanc-a u vinskom “Novom svijetu” više od jednog vijeka, Chambers se sada nalazi u društvu drugog proizvođača Gouais-a, Björnson Vineyard-a, u regiji Eola-Amity Hills u Willamette Valley u Oregonu. Godine 2019. postao je prvi američki proizvođač koji je uzgajao ovu sortu.
Vlasnik Björnson Vineyards Mark Björnson odlučio je posaditi grožđe iz radoznalosti nakon što je pročitao o njegovoj istoriji, ali ga nije mogao pronaći u SAD-u „Mislio sam da bi bilo zanimljivo posaditi nešto i proizvoditi vino,“ kaže on.
Došlo je do pogrešnog učenja o sorti. Björnson je primijetio da Gouais sazrijeva kasnije od Pinot Noir-a i uvijek ima veliko opterećenje. Smješten u hladnijoj regiji od Rutherglena, on vidi izraženu kiselost svojstvenu Gouais-u. „Podsjeća me na Muscadet“, kaže on, misleći na vino iz regije Loire proizvedeno od sorte Melon de Bourgogne, jednog od Gouaisovih potomaka. “Ima cvjetne note na nosu sa svijetlim okusom limuna i dugim završetkom. Odlično se slaže sa sirovim ostrigama.”
Vinarija je prodala samo 60 kutija svog prvog Gouaisa, puštenog u prodaju 2022. godine, koji je fermentisao u posudi u obliku betonskog jajeta, a zatim je fermentacija završena u neutralnom hrastovom buretu. Uskoro će dati na prodaju 75 kutija vina (12 boca u kutiji) berbe iz 2023., koje je fermentisalo u posudama od nerđajućeg čelika.
Švajcarski šampion
Dok Amerikanci i Australijanci mogu probati jedinstvene domaće primjere predaka ove sorte, u Evropi ta sorta ostaje uglavnom muzejski kuriozitet.
Dok mali broj njemačkih proizvođača i jedan italijanski, prave male količine vina od sorte, gotovo svugdje osim Švajcarske su to zaboravili. To što Gouais još uvijek raste u zemlji – niko ne zna koliko, jer bi to mogao biti red ili blok razbacan ovdje ili tamo. Zahvaljujući inicijativama za očuvanje poput ove koje su usmjerene na mnoge istorijske sorte grožđa u zemlji. VinEsch cilja na mnoge istorijske sorte grožđa u zemlji.
José Vouillamoz — švajcarski botaničar, genetičar, koautor knjige Wine Grapes i mentor Carole Meredith — predvodi te napore. Jose je ključan u podizanju svijesti o sorti Gouais. Sorti koja je nekada bila glavna proizvođačka sorta u Švajcarskoj prije nego što je filoksera desetkovala lozu u Evropi sredinom 19. vijeka.
Godine 2009. Vouillamoz je sa svojim prijateljem vinarom Josef-Marie Chanton organizirao “Svjetski samit sorte Gouais” u skijalištu u regiji Valais. U nastojanju da povećaju svijest o sorti, nadali su se da će okupiti sve poznate proizvođače sorte u svijetu. Dok je na samitu prisustvovalo pet stotina istaknutih novinara, prisustvovalo je samo pet proizvođača. Chambers nije mogao stići zbog udaljenosti, a samo je jedna nešvajcarska vinarija prihvatila poziv, njemački proizvođač Weingut Georg Breuer. Iako mali po obimu, okupljanje je učvrstilo Breuerovo uvjerenje da nastavi povećavati Gouais, kao i Chanton-ova.
Suosnivač VinEsch-a sa Vouillamoz-om, Chanton, koji ima sjedište u Valaisu, jedan je od glavnih švajcarskih proizvođača vina od sorte Gouais. Veličina proizvodnje je još uvijek mala (bilo je proizvedeno samo 1.030 boca u posljednjoj berbi). Ali Chanton's Gouais se može pohvaliti “lijepom aromatikom i vrlo visokom kiselinom”, kaže Vouillamoz.
Traganje za precima se nastavlja – Upoznajte Gouais Blanc
Više od dvije decenije nakon što je otkriven genetski značaj sorte Gouais. Naučnici još uvijek otkrivaju značajne detalje o istoriji grožđa ove sorte. Godine 2018., istraživač geonomije Anthony Borneman i tim od sedam drugih naučnika sa Australijskog instituta za vino i istraživanje (AWRI) krenuli su u potragu za Gouais-ovim vlastitim roditeljstvom. Opet se seljačka sorta pokazala prepunom iznenađenja.
Pinot Noir je, čini se, i roditelj i partner sorte Gouais Blanc. “Sekvencionirali smo genom Chardonnay-a i uporedili ga sa sortama Pinot i Gouais”, kaže Borneman. “Umjesto uobičajenog obrasca koji biste očekivali za trio roditelj-potomstvo, podaci ukazuju da se u porodičnom stablu Chardonnay dogodio neki inbreeding.”
Kako se dolazi do novih otkrića o drevnoj sorti, neki genetičari grožđa najavljuju Gouais kao jednu od sorti vinifera koja je dobro prilagođena da podnese efekte klimatskih promjena. Sorte da pomogne u stvaranju novih, otpornijih sorti.
„Sorta Gouais Blanc je prošla kroz mnoge različite klime od srednjeg vijeka; najvjerovatnije je postojala i prije”, kaže Vouillamoz. “To je čini sortom kandidata da bude najbolje genetski opremljena da se nosi sa klimatskim promjenama. Takođe važno je održavati je za budući uzgoj. Budući da su Pinot i Gouais Blanc svojevremeno rodili Chardonnay. Namjerno ukrštanje Pinot sa Gouais Blanc omogućilo bi uzgoj braće i sestara, a možda će jedno od njih biti čak i bolje od sorte Chardonnay.”
Casanova sorti, čini se, ne ide nikuda.
Christina Pickard: ‘Casanova of Cultivars’: Meet Gouais Blanc, the Mother of Beloved Varietals. (‘Casanova sorti’: Upoznajte Gouais Blanc, majku voljenih sorti). Izvor: https://www.wineenthusiast.com/. Objavljeno: 03.05.2024. Prevod i priprema za sajt: Dragutin Mijatović
PREPORUKA ZA PROČITATI:
