Vinarski rječnik II. Ovo je kratki pregled termina koji su vezani samo za podrucje Hercegovine. Mali prilog poznavanju hercegovackog podrucja.
Primjer – za Vinarski rječnik II: Mostarsko vinogorje. Dio vinogradarskog rejona Hercegovine, podrejona srednja Nertva i Trebišnjica, definisan vinogradarskom rejonizacijom iz sedmadesetih godina XX vijeka. Obuhvata površine opština Čapljina, Čitluk i Ljubuški te dijelove opština Mostar, Stolac i Trebinje. Unutar vinogorja izdvojeni su vinogradarski lokaliteti: Mostarska kotlina, Brotnjo, Ljubuški, Čapljina, Dubrave, Stolac, Popovo polje i Trebinje. Sorte vinove loze preporučene za gajenje u ovom vinogorju su: žilavka, blatina, game bojadiser, alikant buše, kaberne sovinjon, merlo, saperavi, vranac, krkošija, rkaciteli i smederevka. Za gajenje su dozvoljene sorte: plavka, skadarka, trnjak, bena, kujundžuša i toboluša.
Vinarija Čitluk. Industrijska vinarija sagrađena u periodu 1957 – 1961. Vinarija je nadzemnog tipa, a proširivanjem i dodatnim opremanjem osamdesetih godina dvadesetog vijeka dostiže kapacitea od oko 100.000 hl. Dugo je proizvodila samo bijela vina, između ostalih i visokokvalitetna vina «Žilavka Mostar» i «Kameno vino», a u zadnjih desetak godina u asortimanu ima i crna vina.
Pogledati i:
https://ovinu.info/zilavka-sorta-hercegovine/
| Termin | Objašnjenje |
|---|---|
| Andrija | Naziv vina žilavka i blatina iz podruma porodice Ćorić, Paoča. Vinarija nudi kvalitetna vina, a posebno se ističu blatina i žilavka sa atributom barrique. |
| APRO | Bivši agroindustrijski kombinat sa sjedištem u Mostaru, nastao integracijom cjelokupne poljoprivredne proizvodnje, prerade, trgovine i ugostiteljstva u Hercegovini 1981. godine. Unutar APRO-a, kombinat HEPOK nastavio je objedinjavati proizvodnju grožđa, vina, alkoholnih i bezalkoholnih pića. |
| Bena | Autohtona bijela sorta grožđa. Javlja se kao gotovo redovna prateća sorta kod proizvodnje vina žilavka. |
| Blatina | Autohtona i vodeća hercegovačka crna vinska sorta grožđa od koje se dobija istoimeno čuveno crno vino. Zbog funkcionalnih nedostataka cvijeta neredovno rađa, posebno u godinama sa lošim vremenskim uslovima u vrijeme cvjetanja i oprašivanja loze. Vino pod nazivom «Blatina Mostar», koje se proizvodi u Vinariji Ljubuški, od 1973. godine ima zaštićeno ime i geografsko porijeklo i među prvim je zaštićenim crnim vinima na prostoru bivše Jugoslavije. Vino se karakteriše sortnom aromom sa primjesom voćnog tona te punim mekanim suvim okusom, najčešće sa 12 do 13 vol. % alkohola. |
| Brotnjo | Plato omeđen Čitlukom, Ljubuškim, Čapljinom i Neretvom. Područje proizvodnje vjerovatno najkvalitetnije hercegovačke žilavke. |
| Buntić | Poznati proizvođač kvalitetnih vina iz Zapadne Hercegovine. Na cijeni je posebno Buntićeva blatina. |
| Carski vinogradi | Vinogradi na lokalitetu Gnojnice kod Mostara. Austrougarska vlast na ovom lokalitetu 1886. godine formira Vinogradarsko-voćarsku stanicu. Vino dobijeno iz ovih vinograda stiže do bečkog carskog dvora, a vinograde narod počinje nazivati carskim. |
| Domanovići | Naselje sa vinarijom na rubu Dubravske visoravni. Područje uzgoja kvalitetne žilavke i u manjoj mjeri crnih vinskih sorti grožđa. |
| HEPOK | Bivši poljoprivredni kombinat formiran 1966. godine u Mostaru. Pored ostalih poljoprivrednih proizvodnji, od osnivanja radi na organizovanoj proizvodnji grožđa i vina, podizanju vinogradarskih plantaža, obnovi ili podizanju novih vinarija. Integrisan u agroindustrijski kombinat APRO 1981. godine. |
| Jablaničko vinogorje | Vinogradarsko područje definisano vinogradarskom rejonizacijom sedmadesetih godina XX vijeka. Nalazi se na prostoru dijela opština Jablanica, Prozor i Konjic. Vinske sorte grožđa preporučene za gajenje u ovom vinogorju su: burgundac crni, game crni, kaberne frank, kaberne sovinjon, smederevka, rkaciteli, italijanski rizling i traminac. Za gajenje su dozvoljene sorte: prokupac, skadarka, muskat otonel, plemenka bijela, plemenka mirisava i toboluša. |
| Jelačić | Čuveni mostarski vlasnici podruma i proizvođači vina sa početka XX vijeka. Vina proizvedena u podrumima braće Jelačić osvajala su nagrade i priznanja na izložbama u Parizu, Londonu, Beču, Amsterdamu, Briselu, Barceloni. |
| Jovičići | Poznata trebinjska vinarska porodica, početkom XX vijeka sa svojim vinima osvajali su nagrade i priznanja na mnogim izložbama. |
| Kameno vino | Naziv zaštićenog visokokvalitetnog bijelog vina koje se kontrolisanom usporenom fermentacijom proizvodi u Vinariji Čitluk. Dobija se od grožđa sorte žilavka sa odabranih lokaliteta, a zbog specifičnosti u proizvodnji vino ima izražen sortni aromat. |
| Kosor | Plantažni vinograd kod Mostara na kojem se proizvodi kvalitetno grožđe sorte žilavka sa pratiocima. Najveći dio vinograda se navodnjava. |
| Kovačine | Poznata mostarska vinarska porodica koja je sa svojim vinima početkom XX vijeka osvojila više priznanja na međunarodnim izložbama i sajmovima vina. |
| Knez Miroslav | Humski knez u XII vijeku, u svojim poveljama pominje hercegovačke vinograde. |
| Kralj Tvrtko | Bosanki ban, kasnije kralj, u čijoj se povelji iz sredine XIV vijeka izričito spominje hercegovačko vino. Povelja završava riječima «A se pisa Dražeslav, dijak gospodina bana Tvrtka, nadvorni pisac, s prvo dijak velikoslavnog gospodina bana Stjepana. I kada sije pisah, tada mi dâ gospodin ban Tvrtko ispred sebe veliki pehar vina popiti u dobru volju.» |
| Krkošija | Autohtona bijela vinska sorta grožđa. Uglavnom prati žilavku i u manjim količinama sa njom se miješa kod proizvodnje vina žilvaka kojima poboljšava sadržaj i kvalitet kiselina. |
| Krulj | Početkom XX vijeka poznata vinarska porodica iz Mostara čija su vina bila nagrađivana na međunarodnim izložbama. |
| Lištičko vinogorje | Dio vinogradarskog podrejona srednja Neretva i Trebišnjica. Vinogorje je difinisano vinogradarskom rejonizacijom sedmadesetih godina XX vijeka, a obuhvata dijelove opština Mostar, Široki Brijeg i Grude. Nema posebno izdvojenih vinogradarskih lokaliteta, a za gajenje su preporučene i dozvoljene iste sorte vinove loze kao i u Mostarskom vinogorju. |
| Međugorje | Naselje i vinogradarski lokalitet u Zapadnoj Hercegovini. Područje proizvodnje vrlo kvalitetnog grožđa sorti žilavka i blatina. Krajem XX vijeka u području Međugorja počinje djelovati niz komercijalnih podruma malih i srednjih kapaciteta koji nude vina blatina i žilavka. |
| Mogoriš | Novčana naknada za najam vinograda u području Hercegovina (Zahumsko-travunska zemlja) kojeg je Dubrovnik plaćao slovenskim vladarima u periodu od IX do XIII vijeka. |
| Mogorjelo | Arheološki lokalitet u blizini Čapljine, ostaci rimskog vojnog logora. Na arheološkim iskopinama nalazi se mnoštvo motiva koji ukazuju na proizvodnju grožđa i vina u ovom kraju u prvom vijeku p.n.e. |
| Mostarsko vinogorje | Dio vinogradarskog rejona Hercegovine, podrejona srednja Nertva i Trebišnjica, definisan vinogradarskom rejonizacijom iz sedmadesetih godina XX vijeka. Obuhvata površine opština Čapljina, Čitluk i Ljubuški te dijelove opština Mostar, Stolac i Trebinje. Unutar vinogorja izdvojeni su vinogradarski lokaliteti: Mostarska kotlina, Brotnjo, Ljubuški, Čapljina, Dubrave, Stolac, Popovo polje i Trebinje. Sorte vinove loze preporučene za gajenje u ovom vinogorju su: žilavka, blatina, game bojadiser, alikant buše, kaberne sovinjon, merlo, saperavi, vranac, krkošija, rkaciteli i smederevka. Za gajenje su dozvoljene sorte: plavka, skadarka, trnjak, bena, kujundžuša i toboluša. |
| Podrejon Rama | Područje na dijelovima opština Konjic, Prozor i Jablanica koje je vinogradarskom rejonizacijom sedmadesetih godina XX vijeka definisano i označeno kao vinogradarsko. Dio je vinogradarskog rejona Hercegovina, a obuhvata samo jedno vinogorje – jablaničko. |
| Podrejon srednja Neretva i Trebišnjica | Vinogradarsko područje u sasatavu vinogradarskog rejona Hercegovina, definisano vinogradarskom rejonizacijom iz sedmadesetih godina XX vijeka. U svom sastavu ima dva vinogorja: mostarsko i lištičko. |
| Popovo polje | Kraško polje u krajnjem jugoistočnom dijelu Hercegovine. Kroz Popovo polje pritiče rijeka ponornica Trebišnjica. Na plantažama Popovog polja, sa riješenim sistemom navodnjavanja, proizvodilo se kvalitetno stono i vinsko grožđe različitih sorti. U Popovom polju nalazi se i jedan od najvećih matičnjaka loznih podloga u ovom dijelu Balkana. |
| Radimlja | Vinogradarski lokalitet i bogata bogumilska nekropola iz XV vijeka u blizini Stoca. Na mnogim stećcima nalaze se motivi koji ukazuju na dugu tradiciju uzgoja vinove loze u Hercegovini. |
| Rasadnik | Plantažni vinograd u blizini Ljubuškog na kojem se proizvodi visokokvalitetno grožđe sorte blatina sa pratiocima. |
| Rozić | Vinarska porodica iz Kruševa kod Mostara. Dugogodišnju tradiciju vinogaradarenja i spravljanja vina krajem devedesetih godina XX vijeka porodični podrum kruniše tržišnom proizvodnjom veoma kvalitetnih i prepoznatljivih vina žilavka i blatina sa oznakom "misno vino". |
| Ružići | Stolačka porodica, vlasnici vinskih podruma u kojima su se proizvodila vina nagrađivana na međunarodnim izložbama početkom XX vijeka. |
| Samotok | Naziv popularnog vina kvalitetnog bijelog vina koje se proizvodi u Vinariji Stolac. Sortnu kompoziciju ovog vina čine žilavka sa oko 60% te krkošija, bena i smederevka sa oko 40%. Stolački «Samotok» bio je među najvećim serijama južnoslovenskih flaširanih vina. |
| Sivrić | Poznata vinarska porodica iz Međugorja. Podrum Veselka Sivrića od devedesetih godina XX vijeka na tržištu nudi veoma kvalitetno vino žilavka. |
| Stankela | Naziv vinskog podruma (prema osnivaču Stanku Vasilju) u Međugorju. Porodična vinarija koja od devedesetih godina XX vijeka za tržište proizvodi kvalitetna vina žilavka i blatina. |
| Vinarija Čitluk | Industrijska vinarija sagrađena u periodu 1957 – 1961. Vinarija je nadzemnog tipa, a proširivanjem i dodatnim opremanjem osamdesetih godina dvadesetog vijeka dostiže kapacitea od oko 100.000 hl. Dugo je proizvodila samo bijela vina, između ostalih i visokokvalitetna vina «Žilavka Mostar» i «Kameno vino», a u zadnjih desetak godina u asortimanu ima i crna vina. |
| Vinarija Domanovići | Jedan od najstarijih velikih podrumskih kapaciteta u Hercegovini, osnovana početkom pedesetih godina XX vijeka kada je imala kapacitet 2.500 hl koji je do osamdesetih povećan na oko 13.000 hl. Vinarija je kombinovanog tipa, sa nadzemnim i podzemnim dijelom, i dugo je vršila samo primarnu preradu grožđa. Od devedesetih godina XX vijeka u vinariji se obavlja finalizacija i flaširanje više bijelih i crnih vina, a ovdje je počela i proizvodnja prvog hercegovačkog prirodnog pjenušavog vina po postupku nakadnog vrenja u boci. |
| Vinarija Ljubuški | Prva moderna industrijska vinarija Hercegovine, sagrađena 1954. godine, nadzemnog je tipa, a osamdesetih godina XX vijeka dostiže kapacitet od oko 85.000 hl. Do devedesetih proizvodila je samo crna vina, između ostalih i visokokvalitetno zaštićeno vino «Blatina Mostar», nakon čega u asortiman uvrštava i bijela vina te rakiju lozovaču. |
| Vinarija Mostar | Vinarija nadzemno-podzemnog tipa, sagrađena u periodu 1957 – 1961, sa kapacitetom od oko 96.000 hl u osamdesetim godinama XX vijeka. Proizvodila je kvalitetna bijela vina. Ratna dešavanja i ekonomska kriza devedesetih godina dovode vinariju Mostar u najteži položaj od njenog osnivanja. |
| Vinarija Stolac | Vinarija andzemnog tipa, sagrađena u periodu 1957 – 1961, kapaciteta od oko 80.000 hl u osamdesetim godinama. Poznata po proizvodnji bijelih vina, između ostalih i veoma popularnog vina «Samotok». |
| Vinogradarski rejon Hercegovina | Područje Hercegovine koje je prema principima vinogradarske rejonizacije sedamdesetih godina XX vijeka i po svojim klimatskim i zemljišnim karakteristikama označeno vinogradarskim. Dijeli se na dva podrejona: podrejon Rama i podrejon srednja Neretva i Trebišnjica. |
| Višići | Naselje i vinogradarski lokalitet blizu Čapljine. Na vinogradarskoj plantaži Višići uzgajaju se bijele vinske sorte te stone sorte grožđa. |
| Vranac | Crnogorska autohtona crna vinska sorta grožđa. U Crnoj Gori daje vina vrhunskog kvaliteta. U Hercegovini se uglavnom javljao kao oprašivač i pratilac blatine. Krajem XX vijeka postaje sve raširenija sorta, a na pojedinim vinogradarskim lokalitetima počinju se proizvoditi i sortna vina vranac dobrog kvaliteta. |
| Željuša | Plantažni zasad vinove loze sjeverno od Mostara. Na površini od oko 450 ha gajene su bijele vinske sorte (žilavka sa pratiocima) |
| Žilavka | Zastupljenošću i značajem vodeća sorta grožđa u Hercegovini. Autohtona je sorta Hercegovine. Prerađuje se u čuveno bijelo vino istog naziva. Vino «Žilavka Mostar», koje se proizvodi u Vinariji Čitluk, od 1970. godine ima zaštićeno ime i geografsko porijeklo i među prvim je zaštićenim vinima na prostoru bivše Jugoslavije. U periodu od devedesetih godina XX vijeka, veliki broj malih i srednjih privatnih podruma proizvodi i plasira vino žilavka, često izvanrednog kvaliteta. Vino se odlikuje svijetložutom bojom sa zelenkastim nijansama, ugodnom sortnom aromom, skladnim, punim i suvim okusom, sa oko 12 vol. % alkohola. Vina žilavka bila su nagrađivana na mnogim svjetskim izložbama, a nalazila su se i na vinskim kartama carskih dvorova u Beču i Japanu. |
| Žitomislići | Naselje i lokalitet u dolini Neretve, južno od Mostara. Do početka devedesetih godina XX vijeka na ovom lokalitetu postojao je moderan plantažni vinograd sa stonim sortama grožđa. |
