Istorija i vino. Kultura i društvo, istorija i vino povezani su kroz dugi istorijski period. Arheolozi se slažu o terminu da je “kultura vina” započela u periodu između 8.000 i 4.000 pne, odnosno u neolitiku. Posuđe je korišteno pri konzumaciji i ponudi fermentisanih pića ili posebno u službi vina. Sve to uz vinogradarstvo, svjedoči i o pojavi kulturnih praksi povezanih sa vinom. To potvrđuje da je loza bila prisutna i da je grožđe korišteno za jelo. Vino u početku dolazi iz planinskih područja koja okružuju ravnice Mezopotamije. Vino je bilo luksuzno piće, skupa roba, namijenjeno suverenima.
Pejzaž Anatolije (Turska), regije u kojoj se vjerovatno dogodio prelaz sa divlje na pripitomljenu vinovu lozu. © Matthieu Poux
Istorija i vino – pivo i vino čovječanstva
Upravo u ovoj regiji nalazimo najveću genetsku raznolikost vinove loze, i tu se, vrlo vjerovatno, dogodio prelazak iz divlje loze u kultivisanu lozu. Sjemenke grožđa pronađene su na mnogim arheološkim nalazištima, kako u divljem, tako i u obliku karakterističnom za udomaćene vrste. Ovi ostaci ponekad uključuju i osušene čokote vinove loze ili žitarice. Ovo je slučaj i u regionu Šulaveris-Gora, Gruzija i Çayönü, na jugoistoku Turske, koji su datirani na oko 6.000 pne.
Nedavna iskopavanja obavljena na obalama rijeka Tigris i Eufrat (lokaliteti Nevali Çori, Körtik i Hallan Çemi) otkrili su karakterističnu keramiku i posuđe. Posuđe je korišteno pri konzumaciji i ponudi fermentisanih pića ili posebno u službi vina. Sve to uz vinogradarstvo, svjedoči i o pojavi kulturnih praksi povezanih sa vinom.
Pivo i vino u Mezopotamiji …
Regija u kojoj se razvila mezopotamijska civilizacija, između rijeka Tigris i Eufrat, ne poznaje lozu u divljini. Klima i uslovi tla nisu bili naklonjeni njenom uzgoju. Veliki proizvođači žitarica, Mezopotamci su uglavnom pili pivo, koje su konzumirali za vrijeme velikih banketa i ritualnih festivala.
Vjerovatno je da je loza uvezena iz planinskih predjela sjevera, gdje su otkrivene posude koje su sadržavale ostatke vinske kiseline. U prvim mezopotamijskim spisima (početak trećeg milenijuma), pictogram, predak klinastog znaka, upućuje na značenje vinova loza, grožđe ili vino. To potvrđuje da je loza bila prisutna i da je grožđe korišteno za jelo. Vino u početku dolazi iz planinskih područja koja okružuju ravnice Mezopotamije. Sirija i Armenija daju većinu konzumiranog vina. Vino je bilo luksuzno piće, skupa roba, namijenjeno suverenima. Od 2.340 pne u tekstu kralja Lagash-a pominju se ”kuće zaliha” u kojima su se nalazile posude sa „planinskim pivom“, to će reći vinom.
Hammourabi-jev zakonik (oko 1.750 pne) reguliše prodaju vina. Otkriven je u gradu Mari (smještenom na Eufratu uzvodno od Babylon-a). U arhivu iz tog razdoblja zakonik prikazuje trgovinu vinom i način rukovanja. Korišteno je dekantiranje, pretakanje, izbor vina, filtriranje, miješanje … Međutim, nijedan od tekstova koji su došli do nas ne spominju uzgoj vinove loze ili postupak proizvodnje vina.
Woi-no ili wei-no: indoevropsko porijeklo riječi “vino”
Istorija i vino. Lingvisti danas priznaju hipotezu da riječ “vino” potiče od proto-indoevropskog korijena za vino porijeklom iz istočne Turske ili Kavkaza. Većina pojmova koji označavaju vino na indoevropskom, semitskom i slavenskom jeziku, ali i na mrtvim jezicima Mezopotamije, Anadolije, Grčke, Egipta ili Levanta, potiču od osnove woi-no ili wei-no. Širenje ovih izraza korelira sa geografskom ekspanzijom vinogradarstva i vina. Uzgajajući lozu sjeverno od plodnog polumjeseca, uzgoj napreduje prema jugu da bi dostigla jordansku dolinu oko 4.000 pne. Do Egipata i Mezopotamije dolazi oko 3.000 pne i u Grčku oko 2.500 pne. Pročitati i istorija vina : https://ovinu.info/istorija-vina-dio-2b/
Dijagram širenja glavnih indoevropskih jezičkih grana prema migracijskim putevima između 3.500 i 2.500 prije naše ere. Izvor: D'après Holm, Hans J., The new Arboretum of Indo-European /”Trees/”. Can new Algorithms, Journal of Quantitative Linguistics, 2007.
Naslov orginala: Archeologie du Vin: Histoire du vin – Néolithique -2C (Arheologija vina: Istorija i vino – neolitik). Izvor: https://www.inrap.fr/. Prevod i priprema: Dragutin Mijatović
