Nekalemljene loze. Sigurno ste čuli neke vinare, ili pročitali neke članke, koji govore o vinima od “nekalemljene loze”. Ovaj izraz, koji djeluje prilično ”strano”, ima prilično specifično značenje za kvalitet proizvedenog vina, pa ćemo se detaljnije upoznati.
Franc de pied vines / Nekalemljene loze
Da bismo razumeli ovaj izraz, treba da se vratimo u prošlost. Da se prisjetimo da je tokom druge polovine 19. vijeka (od 1860.) filoksera – sitna američka uš koja je slučajno unijeta u Evropu – opustošila vinograde Francuske. Napala je korijenje, kopajući mnoštvo sićušnih tunela i ubijajući sve čokote vinove loze. Rezultat je bila istinska ekonomska i ljudska katastrofa. Razmjera koju je danas teško pojmiti (na primjer, 2,5 miliona hektara uništeno za 30 godina).
U nedostatku efikasnog fizičkog ili hemijskog tretmana, jedino održivo rješenje bilo je inspirisano zapažanjima različitih francuskih i američkih stručnjaka koji su primjetili otpornost vinograda sa druge strane Atlantika. Stoga su odlučili da nakaleme vinovu lozu iz različitih francuskih regija na američke podloge, čije je korijenje bilo imuno na napade razornog parazita.
Bila je to efikasna odluka, ali čiji efekti na okus vina tada nisu bili u potpunosti cijenjeni. Čak bi i nespecijalista mogao nagađati da bi podloga mogla djelovati kao neka vrsta „filtera“ između tla i grožđa. Te da ta uloga – u zamjeni prethodne direktne veze – možda nije sasvim neutralna.
Vrlo stare loze iz vremena prije filoksere
Kao prvo, postoji veliki broj vrlo starih vinograda ispresijecanih oko određenih (malih) parcela koje potiču od vrlo starih loza prije filoksere. Stoga su ove loze stare skoro 150 godina, a u nekim slučajevima čak i blizu 200 godina. One od Bollinger-a, u regionu Champagne, padaju na pamet. Ove loze daju vino Vieilles Vignes Françaises od nekalemljenih čokota sorte Pinot Noir koje je poštedjela filoksera.
U jugozapadnoj Francuskoj, u regionu Pirineja u blizini Sarragachies u departementu Gers (takođe poznato kao Vigne de la Ferme Pédebernade) su neke od najstarijih francuskih loza. Za neke se smatra da čokoti datiraju iz ranih 1820-ih, tj. 200 godina stari. Smješteni su u srcu apelacije Côtes-de-Saint-Mont (Piémont Pyrénéen). Imaju nekalemljene sorte koje nisu bile zahvaćene filokserom. Zaista, ove loze su čak 2012. godine dobile status istorijskih spomenika!
U regiji Camargue, gdje se veći dio tla sastoji od pijeska nošenog vjetrom i morem, filoksera nije opustošila zalihe vinove loze. Koristeći ovu izuzetnu lokaciju, Domaine de Vassal u Marseillan-u je dom INRA-ovog Conservatoire mondial des ressources génétiques de la vigne, banke vinove loze. Jedinstvena te vrste u svijetu, to je kolekcija od 2.250 sorti koja igra ključnu ulogu u održavanju genetskog naslijeđa vinove loze širom svijeta.
Vinograd zasađen / Nekalemljene loze
Međutim, takve časne loze su u velikoj mjeri izuzetak od pravila. Daleko češća je loza koju su prije 20 ili 30 godina zasadili uzgajivači zaintrigirani potencijalom takve loze franc de pied. Izraz ukazuje da nisu kalemljene na američke podloge, pa su stoga slične istim sortama prije filoksere. Tamo gdje su dostupni, vinogradari biraju pješčane parcele, jer je ova vrsta tla prilično efikasna u sprečavanju poznate uši da napadne korijenje. Brojni vinogradari iz regiona Loire Valley – uključujući pionira Henryj Marionnet-a, usvojili su ovu strategiju, sa različitim stepenom uspjeha.
Imanje Domaine de La Charmoise (Marionnet) svake godine proizvodi vina od sorti Gamay, Malbec, Chenin Blanc i Sauvignon Blanc iz svojih velikih, pješčanih vinograda. Druga, imanja kao što su Charles Joguet i Bernard Baudry (Chinon), Domaine des Roches Neuves (Saumur-Champigny), Domaine Breton (Bourgueil) i Domaine François Chidaine (Montlouis) naišli su na probleme, jer su njihove nekalemljene loze ponekad pogođene filokserom nakon samo desetak godina porasta.
Neki vinogradari iz drugih regija Francuske su takođe pokušali isti pristup, uprkos rizicima i poteškoćama. Takođe, usputno treba napomenuti da pojedine strane vinorodne regije nikada nisu bile zahvaćene zloglasnim parazitom. Stoga se mogu pohvaliti gotovo potpunom dopunom nekalemljene loze. To su na primjer, ostrvo Santorini u Grčkoj (poznato po svojim veličanstvenim bijelim vinima), ostrvo Kipar i, u Južnoj Americi, zemlja Čile.
Vina od nekalemljenih sorti: bolja ili samo drugačija?
Nemate svaki dan priliku da poredite vina od kalemljenih i nekalemljenih loza. To je prije svega zato što je u Francuskoj ostalo samo nekoliko hektara nekalemljene loze. Drugo, idealno bi bilo da se vina proizvode sa identičnih parcela. I na kraju, sa izuzetkom (sve rjeđih) vina proizvedenih od autentičnih predfiloksernih loza, vina od nekalemljene loze se uglavnom proizvode od vrlo mlade loze (oko 10-20 godina). To je nepovoljnije u poređenju sa vinima iz istog imanja proizvedenih od zrele loze (stare najmanje 30 godina). Međutim, napori brojnih vinograda Loire Valley daju nam prilično pronicljivu ideju o okusu ovih vina. A njihove karakteristike su otkrivene kroz brojne degustacije.
Stručnjaci koji su prisustvovali ovakvim degustacijama uglavnom se slažu. Vina nekalemljenih loza/sorti su zaista različita – posebno po osjećaju u ustima – i većina degustatora ih ocjenjuje kao bolja.
Većina komentara sadrži opise kao što su „svilenkasta tekstura“, „harmonija“, „svježina“ i „odličan balans“. Degustatori se često pozivaju na vrlo direktan kontakt sa vinom, karakteristiku koja ga čini neodoljivim za piće: „ teče samo.” Većina opisuje finije, „čipkaste“, nježne arome koje nikada nisu pretjerano bujne. Sve u svemu, postoji percepcija da je grožđe zrelije, i iako nije snažnije, ipak je punije i potpunije u smislu zrelosti. Ovo važi bez obzira na sortu grožđa.
Vinogradari naglašavaju „filtrirajuću“ ulogu koju ima podloga, a posebno ožiljak/spojno mjesto koje uvijek ostavlja stvarni kalem. I usput napominju da je većina modernih, mehanizovanih kalemova igrala značajnu ulogu u povećanju ovog efekta filtriranja stvarajući nekvalitetne „spojeve“.
Kalemljene loze
Kalemljena loza zavisi i od toga koje hranljive materije podloga može dobiti iz zemlje. A ova podloga je po prirodi programirana da zadovolji samo potrebe vlastite fiziologije, a ne potrebe nakalemljene loze. Naravno, isto se ne može reći za nekalemljenu lozu…
Ovaj ugovoreni brak neminovno utiče na fizičko-hemijsku ravnotežu kalemljene loze, a samim tim i na njen kvalitet, vitalnost i dugovječnost. U nekim slučajevima spoj može biti srećan, ali ponekad – kao u svakom braku – stvari ne idu tako dobro…
Možda je to nostalgija koja neke navodi na mišljenje da ova vina imaju okus kao vina prošlih godina. To je lijepa misao, ali potpuno neprovjerljiva… budući da očito ti degustatori nikada nisu mogli probati vino prije 1850! Zaista, velika je vjerovatnoća da bi drevna vina patila od takvog poređenja, s obzirom da su se vinarske prakse u pogledu vinove loze, berbe i podruma (da i ne govorimo o tehnologiji) znatno promijenile i najvjerovatnije podigle prosječni kvalitet vina. Ono što je nesumnjivo, međutim, je da se ova vina od nekalemljene loze značajno razlikuju od svoje polubraće i sestara proizvedenih od kalemljene loze (drugi faktori kao što su sorta, vinogradar i terroir su jednaki) i da se za mnoge degustatore, vjerojatno razlikuju dajući sebi malo dodatnog zadovoljstva.
Naslov orginala: Franc de pied vines: history and impact on the taste wine (Nekalemljene loze: istorijat i uticaj na okus vina). Izvor: https://www.idealwine.info/. Tekst: iDealwine. Objavljeno: 28.09.2023. Prevod i obrada: Dragutin Mijativić
Preporuka za pročitati:
- https://ovinu.info/americke-autohtone-sorte-grozdja/
- https://ovinu.info/najstariji-vinogradi-na-svijetu/
- https://ovinu.info/nekalemljene-sorte/
- https://ovinu.info/razlike-izmedju-grozdja-divlja-i-pripitomljena-loza/
Život: “Vasa vacua maxime sonant.” Prazne posude najjače zvone.