Vinograd Barberini (Vigna Barberini), zasađen na brdu Palatin, u srcu Arheološkog parka Koloseum, zvanično postaje deo „ Iter Vitis Itinerara “, kulturnih itinerara Savjeta Evrope koji su kreirani da promovišu i očuvaju materijalno i nematerijalno nasleđe Evrope, vino i vinogradarstvo.
Loza Barberini, tako nazvanoj po istoimenoj rimskoj porodici koja ju je u sedamnaestom vijeku posjedovala. Prije dvije godine zasađena je sorta Bellone. Drevna i autohtona loza, koju je istoričar Plinije Vecchio naziva grožđe “pantastica”, koja se i danas uzgaja u rimskim provincijama.
Da poželimo dobrodošlicu Vigna Barberini na “Iter Vitis Itinerara”, okruglom stolu koji se usredsredio, unazad, u istoriju vinograda. Od sadnje 2020. do izvornog vinograda iz osamnaestog vijeka, od genomike drevne vinove loze do arheoloških tragova proizvodnje vina u Rimu i okolini.
Pripitomljavanje loze
Arheologija i istraživanja, na osnovu naučnih izveštaja, poput onih profesora Osvaldo Failla sa Univerziteta u Milanu. On je sažeo najnovija otkrića u oblasti molekularne biologije zahvaljujući kojima je bilo moguće sa određenom preciznošću dodijeliti ime autohtone ili prastare vinove loze. „Prvi centar za pripitomljavanje vinove loze je, po svoj prilici, bila Mala Azija, a ne Kavkaz kako se ranije mislilo. Upravo iz suživota, u nekim slučajevima čak i dugog, na istom prostoru divlje i pripitomljene vinove loze, nastala su ona ukrštanja koja danas možemo označiti kao autohtona, jer su nastala na određenom mjestu.”
Doktorica Rita Volpe, dugogodišnja arheologiskinja, dobila je zadatak da kontekstualizira mit o Rimu koji proizvodi vino. Ako se, zapravo, jednostavno pomisli na širenje vinogradarstva kroz rimsku dominaciju. Malo je onih koji su svjesni važnih tragova vinogradarstva u i oko Rima.
„Postoje mnogi „arheološki tragovi“ koji se odnose na uzgoj vinove loze i proizvodnju vina praćeni kampanjama iskopavanja u Rimu i okolini. Od upotrebe drevnih presa, koje su vjerojatno bile podijeljene između proizvodnje vina i ulja. Do poznatih “kanala” ukopanih u sedri i isprva asimiliranih sa drenažnim kanalima. Zahvaljujući analizi antičkih autora, došlo se do zaključka da su ovi paralelni tragovi, koji se ponekad preklapaju, ali različite orijentacije dokaz o tome kako je isto polje doživjelo „presađivanje“ vinove loze, nisu ništa drugo do brazde“ koje navodi Cato.
Vinova loza treba zemljište za istraživanje sa svojim korijenjem, na sedrenom tlu koje okružuje Rim to je ipak bilo maksimalno 50 cm. Stoga su Rimljani proučavali mogućnost kopanja ovih paralelnih rovova gdje bi se vinova loza mogla uspješno uzgajati“, objasnila je dr. Rita Volpe. Drugi dokazi odnose se na vilu u oblasti Tor Vergata, gdje je bilo moguće rekonstruisati skladišni kapacitet od 100.000 litara vina, što je impresivna količina za ono vrijeme.
Park prirode-Vinograd Barberini
Arheološki park Koloseum nije samo arheološko nalazište. To je i velika zelena površina koja uključuje rimski forum i Palatinsko brdo i prostire se na preko 40 hektara u srcu grada Rima. „Park prirode“ koji po svojoj toponimiji još uvijek čuva područja koja se nazivaju „vinograd“, ili bašta, u najširem smislu te riječi. Štaviše, arheološka istraživanja i istorijske karte jasno dokumentuju prisustvo vinograda.
Otuda i ideja da se na brdu Palatin zasadi mali vinograd: “Vigna Barberini”, podsjećanje na rimsku porodicu koja ga je posjedovala u sedamnaestom vijeku. Od 2020. godine, Poljoprivredna kompanija Cincinnato (zhvaljujući saradnji), nadgleda zasad loze Bellone, sorte poznate i kao Cacchione. Drevne i autohtone vinove loze koju je istoričar Plinije Stariji nazvao “uva pantastica” u svom enciklopedijskom djelu “Naturalis Historia”. Uva Pantastica je sinonim za sortu grožđa Bellone koja se i danas uzgaja u provincijama Rima i Latina.
“Vinova loza i njen uzgoj – komentarisala je Alfonsina Russo, izvršna direktorica Arheološkog parka Koloseum. Loza je oduvijek predstavlja simbol identiteta, sposoban da oblikuje teritoriju koliko i kulturu jednog naroda. Vrijednost koju je naša institucija oduvijek dijelila i koja čini temeljni element našeg načina rada u kontekstu unapređenja baštine PArCo. Pridruživanje Iter Vitis itinerari – nastavlja Alfonsina Russo – predstavlja izvor velikog ponosa za nas. Ponosa, jer efektivno svjedoči o posvećenosti koju je PArCo, od svog osnivanja, u zaštiti i unapređenju svog izuzetnog zelenog nasleđa“.
Fokus – “Kulturna ruta Vijeća Evrope Iter Vitis”
“Projekat Vigna Barberini predstavlja hrabar i dalekovid izbor”, komentiše Emanuela Panke, predsjednica Iter Vitis Kulturnog itinerara Vijeća Evrope. „Proizvodnja vina je oduvijek bila simbol identiteta evropskog kontinenta, savoir faire (znati kako) u osnovi ove proizvodnje je vjekovima doprinio izgradnji evropskog građanstva, regija i naroda.
Danas Vigna Barberini izražava koncept koji je aktuelniji nego ikad. Koncept koji treba prenijeti kao dragocjeno sredstvo kulturne diplomatije i uključivanja novih generacija u dinamiku zaštite baštine. Iter Vitis – zaključuje Emanuela Panke – s ponosom pozdravlja Vigna Barberini među svojim članovima. Iter Vitis dodjeljuje Arheološkom parku Koloseum nagradu Iter Vitis kao najbolju praksu vezanu za arheobotaniku.
Vinogradarstvo je ostavilo značajne tragove u odnosu na različite oblike vinarske prakse i tipologije vinogradarskog lokaliteta. Te javnih i privatnih teritorija, gdje je važno očuvati dobre prakse za njihovo očuvanje, promociju i održavanje tradicionalnih tehnika. Stvaranje baze podataka istorijskih vinograda važno je ne samo za poznavanje njihovog putovanja u Evropu. Već i za obnavljanje njihove istorije, drevne i savremene, kao suštinskog temelja politike poštovanja kvaliteta evropske vinske baštine.
Vinograd Barberini
Ključne tačke programa Iter Vitis sastoje se od:
- Očuvanje biodiverziteta vina, predlaganje kvaliteta života u ruralnim područjima kao model za budućnost i doprinos lokalnom razvoju. Sve to sinergijom tradicionalnog korištenja lokaliteta i turističkog pristupa teritoriji te slijedeći logiku integracije, participacije i održivosti.
- Razviti obrazovne i kulturne sastanke za organizovanje razmjene u cilju boljeg poznavanja ovog fenomena i njegovog značaja u evropskoj kulturi.
- Poboljšati operativnu koordinaciju mreže gradova, regija i vinskih puteva. Naravno kroz alate za saradnju i razmjenu znanja i tehnologija te kroz bolje upravljanje i procese širenja.
- Razvijati istraživačke i studijske aktivnosti i naučne, kulturne, umjetničke, društvene, ekonomske i turističke komunikacijske kampanje. Obavezno između gradova i zemalja učesnica kroz projekte i inicijative koje mogu promovisati znanje o vinogradarskim područjima i bolje širenje identiteta i imidža evropske kulture.
- Istaknuti važnost zaštite vinograda i lokaliteta od globalizacije, u skladu sa smjernicama Evropske konvencije o pejzažu, UNESCO-a i Fontevraud povelje za vinski lokalitet.
Do danas je 25 zemalja dio Iter Vitis-a, a tokom godina Iter Vitis se pokazao i kao valjano oruđe kulturne diplomatije promovišući projekte. Projekte saradnje i dijaloga između zemalja koje su poprište političkih i etničkih sukoba.
Naslov orginala: Da Vigna Barberini, la storia del vino nell’antica Roma tra archeologia e viticoltura (Loza Barberini, istorija vina u starom Rimu između arheologije i vinogradarstva)
Izvor: https://winenews.it/. Objavljeno: 29.09.2022. Slike: Vigna Barberini nel Parco Archeologico del Colosseo. Prevod: Dragutin Mijatović
POGLEDATI I:
Dobro je znati-ako niste znali? 8. Većina ljubitelja vina smatra da je sorta Cabernet Sauvignon najbolja u svijetu za proizvodnju crvenih vina. Odakle sorta dolazi? Sorta dolazi iz regiona Bordeaux. Poluostrva Medoc i Bordeaux su poznata po dvorcima koja proizvode najčešće vino od sorte Cabernet Sauvignon.
