Praistorija-razmjena i trgovina. Razvoj i širenje vinove loze na zapad …Pripitomljena na Bliskom istoku, gajena loza, Vitis vinifera, prvo se širi na jug. Dostiže Mezopotamiju, zatim region Nila, a potom odlazi na zapad, duž obala Sredozemlja. Istorija njenog širenja povezana je sa trgovinom i razmjenom između neaktivnih farmera, s jedne strane, koji rade u pogonu i proizvode vino, i nomada i trgovaca, s druge strane, koji prevoze piće i reznice.
Razvojem pomorske trgovine, za nekoliko vjekova, uzgoj vinove loze i proizvodnja vina prešla je granice Bliskog istoka da bi se etablirala u Evropi. Feničani, a zatim Grci, tranzitnu su robu proizvodili sa obe strane Mediterana, zalazeći i u riječne doline.
Praistorija-razmjena i trgovina
Na istočnom kraju Mediterana, prisustvo vinove loze povezane sa proizvodnjom vina svjedoče nalazi na ostrvu Kipar, već u halkolitiku (4.-3. milenijum). Loza se pojavila u Grčkoj oko 2000, a zatim oko zapadnog ruba Mediterana. U Italiji i sjevernoj Africi oko -1000; u današnjoj Bugarskoj, Siciliji i južnoj Španiji između -1000 i -500. pne. U Galiji (Francuska) je kultura vinove loze uspostavljena oko kolonije Massalia, koju su osnovali Grci iz Fokeje (Phoce) sredinom 6. vijeka pne. Iskapavanja su otkrila tragove sadnje loze iz 5. vijeka na mjestu Saint-Jean-du-Désert kod grada Marseille (Bouches-du-Rhône).
Vinogradarska aktivnost širila se priobalnim područjem tokom narednih vjekova. U regionima Provance i Languedoc-Roussillon, o čemu svjedoče ostaci plantaža otkrivenih na nalazištima Martigues (Étang de Berre), Lattes – Port Ariane (Hérault) i oko Nîmes-a. U prvom vijeku prije nove ere osnivanje velikih vinskih imanja povezanih sa romanizacijom pogodovalo je širenju vinograda po čitavom južnom meriteranskom regionu. Vinogradarstvo će se zatim širiti u prvom vijeku naše ere na područja Bordo (Bordelais) i Burgundija (Bourgogne) i penje se duž rijeka Loare, Seine i Moselle.
Kada su Kelti uvozili vino
Postojanje fragmenata amfora za transport i krhotina vaza otkriveni su na lokalitetima razbacanim širom keltskog svijeta (od Berry do Württemberg). To omogućava potvrdu uvoza fermentisanog pića ili vina u posljednjoj trećini 6. vijeka, i posebno tokom 5. vijeka pne. U Lyon-u, krhotine posuda izrađene u Etruriji, zakopane pored drvene ograde datirane su na (-537), svjedoče o transportu vina u ovu regiju.
Ove amfore su uvezene iz Italije, južne Galije, Massalia, a ponekad i iz Grčke. Međutim, njihov broj je mali, otkriveni u aristokratskim mjestima, ne dopuštaju nam da kažemo da je od tada postojala prava trgovina vinom. Čini se da ovi tragovi najviše svjedoče o usvajanju prijateljskih namjena koje su od mediteranskog svijeta posuđivale keltske aristokratije na teritorijama sjeverne alpske Evrope.
Tek u drugom vijeku prije nove ere Gali su uvozili i konzumirali velike količine vina proizvedenog u Italiji. Dakle prije razvoja vinogradarstva koji je uslijedio nakon rimskog osvajanja.
- Lijevo. Vrat bronzane hydrie (vaze) uvezene iz južne Italije, oko 570. Bernisches Historisches Museum, Berne. © Photo du musée/S. Rebsamen
- Desno. Površinsko punjenje bunara italijanskim amforama (Toulouse), drugo gvozdeno doba (-450 do -50). Fouille Inrap/Christophe Réqui. © Inrap/Christophe Réqui
Dressel, amfore za vino iz Italije
U 2. i 1. vijeku prije nove ere Galija je masovno uvozila vino iz Italije, otpremljeno sa tirenske obale, na jugoistoku poluostrva. Lončarske radionice obogatile su se jer su milioni amfora prebačeni u najudaljenija područja; nalazimo ih do Velike Britanije!
Glavni model amfora proizvedenih u to vrijeme u Italiji identifikovan je pod imenom Dressel 1 (od imena naučnika koji je utvrdio njihovu klasifikaciju prema vrsti i razdoblju). To su visoke posude, koje mogu biti više od jednog metra, sa čvrstim i šiljatim dnom, a čiji je vrlo debeli zid posebno čvrst.
Te amfore teže oko trideset kilograma za maksimalni kapacitet od trideset litara. Opremljene su čvrstim ručkama za transport, lak za držanje, olakšava prenos njihovog sadržaja. Unutrašnjost je presvučena smolom kako bi se zatvorile neravnine, odnosno bolje očuvalo vino. Plutasti disk zapečećen nekom vrstom cementa djeluje kao čep.
Od kraja 1. vijeka prije nove ere amfore ovog tipa postale su rijetke. Zamijenio ih je lakši model, sa manjim i zatvorenijim ručicama pod uglom (model Dressel 2/4), koji se koristio do vremena Visokog carstva. Istodobno, razvojem ogromnih dolia koje mogu primiti do 2.000 litara, osigurano je skladištenje i transport proizvedenog vina.
- Lijevo. Vinska amfora tipa Dressel 1. Musée gallo-romain de Lyon-Fourvière. © Photo du musée/Ch. Thioc et J.-M. Degueule
- Sredina. Vinska amfora tipa Dressel 1c sa tirenske obale Italije, 150-180. naše ere. Musée de l'Arles antique. © Photo du musée
- Desno. Dressel I, amfore za italijansko vino, keramika. 2. vijek pne. Service régional d'archéologie d'Auvergne, Clermont-Ferrand. © Yves Duterne in « Le vin nectar des Dieux », 2004
Kratka hronika širenja uzgaja vinove loze na istok … do Japana
Pripitomljena na Bliskom istoku, gajena vinova loza Vitis vinifera širi se prema jugu i zapadu. Širenje ide i prema istoku, nesumnjivo karavanskim putevima koji prelaze Srednju Aziju. Vinogradarstvo je dokumentovano u Indiji od 6. vijeka pne. U Kini su fermentisana pića (vina od žitarica ili voća) igrala važnu ulogu u religioznim ritualima još od bronzanog doba. U zemlji već postoje domaće vinove loze. Prema tradiciji, lozu Vitis vinifera predstavio je -126, general Zhang Qian koji je, vraćajući se sa svoje ekspedicije u Bactriane*, caru Wudi u Chang'an-u (danas Xian, provincija Shaanxi) donio sjemenke grožđa i vino iz doline Ferghana (današnji Uzbekistan).
Novija tumačenja pokazuju da je vinova loza bila prisutna i prije ove epizode i da se razvijalo nakon aklimatizacije pristrasnošću razmjene među susjedima. Vinogradi bi bili zasađeni IV i III vijek prije našeg vremena u provinciji Xinjiang, o čemu svjedoči drvorez šestogodišnje loze otkriven prilikom pronalaska grobnice Yanghai (Kraljevina Shanshan, provincija Xinjiang) iz perioda 390-200 prije našeg vremena.
Čini se da su u 7. vijeku (za vrijeme dinastije Tang) Kinezi koristili postupak hladne destilacije zamrzavanjem vina, što je imalo za posljedicu odvajanje alkohola od vode; ali su destilisali i zagrijavanjem. Zapisi iz ovog doba odnose se na dvije vrste vina od grožđa: jedna, osjetljiva, dobijena fermentacijom, druga jača, koja je rezultat destilacije vatrom. Čini se da se tehnika destilacija vatrom, koja proizvodi vinski alkohol, primjenjivala u regijama na zapadu i jugu.
U ovom dijelu Azije, potrošnja vina dostigla je vrhunac pod mongolskom dinastijom Yuan, osnovanom krajem 13. vijeka, da bi potom opala pod dinastijom Ming. Pojavit će se tek u 17. vijeku, na kraju dinastije Qing.
Da li ste znali?
Iz Kine, loza stiže do Japana, gdje eksploatacija započinje oko 1200. Tamo će doživjeti procvat u 17. vijeku. Od posljednje trećine 19. vijeka, vrste loze kineskog porijekla postepeno će biti zamijenjene američkim sortama grožđa.
Budo. Japanski izraz budo, poput kineske riječi pudao od koje potiče, znači “grožđe”. Porijeklo riječi seže do baktrijske ekspedicije generala Zhang Qian -128, a čini se da potiče od drevnog perzijskog korijena riječi; budâwa, uočene u rječniku doline Ferghana, sa navodnim značenjem “vino”. *Baktria, takođe Baktriana, istorijski je krajolik u Srednjoj Aziji, smješten između Hindukush i rijeke Amu Darja, a čiji je glavni grad bila Baktra. Područje je bilo naseljeno već 50.000 godina prije nove ere i tamo su se bavili poljoprivredom i stočarstvom 6.000 godina prije nove ere ili čak i ranije.
Pogledati i: https://ovinu.info/istorija-vina-praistorija-pogrebne-prakse-12-dio/
Izvor: https://www.inrap.fr/. Naslov orginala: Archeologie du vin: Histoire du vin – Protohistoire – Échange et commerce (Arheologija-Istorija vina-praistorija-razmjena i trgovina). Prevod: Dragutin Mijatović
