Genetska veza. Nova studija koju je vodila paleogenetska laboratorija Steinhardt Museum of Natural History, Univerzitet (Tel Aviv) i Univerzitet (Haifa) analizirala je DNK. DNK iz drevnih lokalnih sjemenki grožđa otkrivenih u arheološkim iskopavanjima na lokalitetu Negev.
Vino se izvozilo u Evropu
Genetsku studiju vodili su dr. Pnina Cohen i dr. Meirav Meiri iz paleogenetske laboratorije Steinhardt muzeja na Univerzitetu u Tel Avivu. Sjemenke su pronađene na arheološkim iskopavanjima koje je vodio prof. Guy Bar-Oz sa škole za arheologiju i pomorske kulture Univerziteta u Haifi. Sve u saradnji sa istraživačima iz Izraelske uprave za antikvitete. Ostali učesnici su bili istraživači sa Univerziteta u Haifi, Weizman instituta, Univerziteta Bar-Ilan i istraživačkih institucija u Francuskoj, Danskoj i Velikoj Britaniji. Rad je objavljen u časopisu Proceedings of the National Academy of Sciences.
„Arheološka iskopavanja sprovedena u Negev-u (Israel) poslednjih godina otkrila su cvjetajuću vinsku industriju iz vizantijskog i ranog arapskog perioda. Period, otprilike od četvrtog do devetog vijeka nove ere. Posebno na lokalitetima Shivta, Haluza, Avdat i Nizana, koji su u to vrijeme bili veliki, uspješni gradovi“, kaže prof. Guy Bar-Oz sa Univerziteta u Haifi.
„Nalazi uključuju velike prese za vino, vrčeve u kojima se čuvalo ekskluzivno vino, kao i sjemenke grožđa koje su se čuvale više od hiljadu godina. Vino se izvozilo u Evropu. Proizvodnja vina je postepeno opadala nakon muslimanskog osvajanja u 7. vijeku, islam zabranjuje potrošnju vina.” „Uzgoj vinskog grožđa na lokalitetu Negev obnovljen je tek u moderno doba, u državi Izrael, uglavnom od 1980-ih. Proizvodnja vina se, međutim, uglavnom oslanja na vinske sorte grožđa uvezene iz Evrope.“
Genetska veza – Ekstrakcija DNK
Jedan posebno zanimljiv nalaz bila je velika količina sjemenki grožđa, otkrivena na podu zatvorene prostorije na lolkalitetu Avdat. Istraživači objašnjavaju da su ove sjemenke relativno dobro očuvano zahvaljujući zaštiti od klimatskih pojava kao što su ekstremne temperature, poplave ili dehidracija. Kako bi saznali više o sjemenkama, u nadi da će otkriti kojoj sorti bi mogle pripadati, istraživači su se pripremili za ekstrakciju njihove DNK u paleogenetskoj laboratoriji.
„Nauka o paleogenomici koristi niz naprednih tehnologija za analizu drevnih genoma. Prvenstveno analizu na osnovu arheoloških nalaza“, objašnjava dr. Meiri iz Steinhardt Muzeja prirodne istorije na Univerzitetu u Tel Avivu.
“Pošto je molekul DNK vrlo osjetljiv i raspada se tokom vremena, posebno pod visokim temperaturama, obično se dobiju samo mali dijelovi DNK, često u lošem stanju očuvanosti. Da bismo ih zaštitili radimo pod posebnim uslovima. Paleogenetska laboratorija je izolovana čista laboratorija, sa pozitivnim pritiskom vazduha koji sprečava zagađivače. Mi u laboratoriju ulazimo u sterilizovanim ‘svemirskim odijelima’ poznatim svima iz perioda pandemije COVID-a.”
Za početak, istraživači su tražili bilo kakvu organsku materiju koja je ostala u sjemenki. U tu svrhu koristili su Fourier-transformska infracrvena spektroskopija (FTIR=Fourier-transform infrared spectroscopy). Hemijsku tehniku primjene infracrvenog zračenja za proizvodnju svjetlosnog spektra koji identifikuje sadržaj uzorka. Pronalazeći ostatke organske materije u 16 sjemenki, istraživači su nastavili da izvlače DNK iz ovih uzoraka.
Drevno grožđe: I danas postoji
Ekstrahovana DNK je sekvencionirana, sa naglaskom na oko 10.000 genomskih mjesta na kojima se obično nalaze karakteristike specifične za sortu. Rezultati su upoređeni sa bazama podataka modernih sorti vinove loze iz cijelog svijeta. U 11 uzoraka, kvalitet genetskog materijala bio je suviše loš da dozvoli bilo kakve konačne zaključke. Za tri preostala uzorka utvrđeno je da uglavnom pripadaju lokalnim sortama. Konačno, dva uzorka najvišeg kvaliteta, oba iz oko 900. godine nove ere, identifikovana su da pripadaju određenim lokalnim sortama koje i danas postoje.
Genetska veza. Otkriće je bilo prilično neobično:
• Utvrđeno je da jedna sjemenka pripada sorti Syriki, poznatoj bliskoistočnoj sorti sa dugom istorijom uzgoja na južnom Levantu i na Kritu. Sorti koja se i danas koristi za spravljenje visokokvalitetnog crvenog vina u Grčkoj i u Libanu. Budući da se vinsko grožđe obično zove po mjestu porijekla, sasvim je moguće da ime Syriki potiče od Nahal Sorek, važnog potoka na judejskim brdima.
Štaviše, ova se sorta možda čak pojavljuje i u Bibliji – u Jakovljevom blagoslovu svom sinu Judi. ”On će privezati magarca svoga za lozu, svoje magare za najodaniju granu; oprat će svoje haljine u vinu, svoje haljine u krvi grožđa”. (Postanak 49, 11). Sorta se možda odnosi i džinovski grozd koji su donijeli ljudi koje je Mojsije poslao da istraže zemlju. “Kada su stigli do doline Eshkol (neki identifikuju kao Nahal Sorek), odsjekli su granu loze na kojoj je bio jedan veliki grozd. Njih dvojica su ga nosili na motki između sebe”.
• Druga visokokvalitetna sjemenka je identifikovana i povezana sa Be'er-om, sortom bijelog grožđa koja još uvijek raste u pijesku Palmachim-a na izraelskoj obali mora. Nalazi se u ostacima vinograda vjerovatno napuštenih sredinom 20. vijeka. Po prvi put ikad, istraživači su uspjeli da koriste genom sjemenke grožđa da odrede boju ploda. Otkrivši da je to u stvari bijelo grožđe – najstariji botanički primjerak bijele sorte ikada identifikovan. Be'er, jedinstvena lokalna sorta, endemska za zemlju Izrael. Sortu danas koristi vinarija Barkan za proizvodnju posebnog bijelog vina.
Sićušni predmeti pričaju veliku priču
“Divno u paleogenetici je to što ponekad sitni predmeti mogu ispričati veliku priču”, kaže dr. Meiri. “Upravo to se dogodilo u ovoj studiji. Sa samo malo DNK ekstrahovanog iz dvije sjemenke grožđa, uspjeli smo pratiti kontinuitet u lokalnoj vinskoj industriji. Kontinuitet od vizantijskog perioda, prije više od hiljadu godina, do danas”.
“Smatramo da su naša otkrića značajna i za modernu izraelsku vinsku industriju, koja posljednjih decenija raste i napreduje. Danas je većina sorti koje se ovdje uzgajaju uvezene iz Evrope, tako da lokalni uslovi nisu optimalni za njih. Lokalne sorte mogu biti prikladnije za lokalnu klimu i tlo, posebno u pustinjskoj regiji Negev. Naša studija otvara nove puteve za obnavljanje i poboljšanje starih lokalnih sorti. Puteve kako bi se stvorilo vinsko grožđe koje je pogodnije za izazovne klimatske uslove kao što su visoke temperature i malo padavina”.
Naslov orginala: International study reveals genetic link between modern wine grapes and ancient varieties (Međunarodna studija otkriva genetska veza između modernog vinskog grožđa i drevnih sorti). Izvor: https://phys.org/. Tekst: Tel-Aviv University. Objavljeno: 07.05.2023. Prevod: Dragutin Mijatović
Više informacija: Pnina Cohen et al, Ancient DNA from a lost Negev Highlands desert grape reveals a Late Antiquity wine lineage, Proceedings of the National Academy of Sciences (2023). DOI: 10.1073/pnas.2213563120
POGLEDATI:
- https://ovinu.info/pustinjski-vinogradi/
- https://ovinu.info/prekretnice-u-evoluciji-vina/
- https://ovinu.info/genetika-evolucija-i-razumijevanje-vina/
- https://ovinu.info/genetski-markeri-buducnost-vinogradarstva/
Najpoznatiji vinski citati: ”Boca vina sadrži više filozofije od svih knjiga na svijetu” Louis Pasteur
