Vinogradarstvo i vinarstvo Balkana. Od Jadranskog do Crnog mora, Balkansko poluostrvo je fascinantno mjesto susreta kultura. Takođe je dom stotinama autohtonih sorti grožđa i nevjerovatno raznolikih vina. Evo nekih od ključnih faktora za razumijevanje ove regije.
Gdje je Blakan?
Balkan ili Balkansko poluostrvo odnosi se na region koji se proteže od Jadranskog do Crnog mora, sa Egejskim morem na jugu. Njenu sjevernu granicu obično definišu rijeke Sava i Dunav, a ime je dobila po Balkan planini u centralnoj Bugarskoj. Naziv je prvi put upotrijebljen početkom 19. vijeka, a i dalje je pomalo kontroverzan pa neke od ovdašnjih zemalja preferiraju više naziv „jugoistočna Evropa“.
Obično se smatra da geopolitički region Balkana obuhvata Sloveniju, Hrvatsku, Bosnu i Hercegovinu, Crnu Goru, Srbiju, Sjevernu Makedoniju, Rumuniju, Bugarsku, Albaniju, Grčku i dio Turske.
Region je fascinantno mjesto susreta kultura, sa preklapanjem pravoslavnih, katoličkih i islamskih uticaja. To je takođe regija sa nevjerovatnom istorijom, važnim arheološkim nalazištima i fantastičnim divljim životinjskim svijetom.
Istorija: Vinogradarstvo i vinarstvo Balkana
Vino je u regionu prisutno već jako dugo, a možda je čak i mjesto gdje je vino prvi put stiglo u Evropu. Postoje tragovi berbe grožđa još u doba neolita (datirani između 6000-5650 pne / pne), tako da nije teško napraviti skok do vina, iako dokazi o proizvodnji vina još nisu otkriveni.
Razne kulture širom regiona, uključujući Varna, Vinča i Cucuteni-Trypillian, uzgajaju grožđe. Prema pisanim zapisima grčkih i egipatskih pjesnika i istoričara, najraniji specifični dokazi o vinu datiraju iz vremena Tračana (počev od 2.000 godina prije nove ere).
Čini se da je vino bilo više od običnog pića i da je imalo važnu ceremonijalnu ulogu, kao što pokazuju ukrašene tračke posude za piće koje su otkrivene u Bugarskoj. Ova veza sa vinom je toliko jaka da Rumunija, Srbija i Bugarska tvrde da su rodno mesto mitskog boga vina Dionisa (Dionysus) u drevnoj Trakiji.
Dokazi o visoko cijenjenom vinarstvu nastavili su se u rimsko razdoblje, posebno za vrijeme vladavine cara Aurelius Probus (232-282). Kasnije je veći dio ove regije došao pod vlast Otmanskog carstva, kada je vinarstvo bilo u velikoj mjeri potisnuto, ali je opstalo u samostanima za hršćanske rituale.
Krajem 19. vijeka nastupila je nova era kada se vinarstvo snažno razvilo širom regije i kada su stigle mnoge međunarodne sorte grožđa. Kao i u ostatku Evrope, dolazak filoksere prouzrokovao je široku devastaciju u kasnom 19. vijeku, a mnoge lokalne sorte su izgubljene za uzgoj.
Koje sorte grožđa uzgaja region?
U zavisnosti od tačne definicije, Balkan može pokrivati čak 666.700 km² što ga čini većim od Iberijskog poluostrva. To znači da je nevjerovatno raznolik i kao rezultat toga, u regiji raste bogatstvo autohtonih, a često i jedinstvenih sorti grožđa. Svaka zemlja ima svoje posebno važne lokalne sorte grožđa, od kojih su neka potencijalni vodeći brendovi.
- Vodeća bijela sorta grožđa u Sloveniji je Rebula (bijela), a važni su i (bijela) Laški rizling (Graševina/Welschriesling), Malvazija (bijela) i Šipon ili Furmint (bijela); Refošk ili Refoško (crna). Za više pogledati:https://ovinu.info/slovenija-regioni-sorte-i-vina/
- U Hrvatskoj je Graševina (bijela) vodeća sorta grožđa, kojoj se pridružuju Istarska malvazija (bijela), Plavac mali (crna), Teran (crna), Babić (crna) i Pošip (bijela) samo neke od domaćih sorti, više za pročitati: https://ovinu.info/hrvatska-regioni-sorte-i-vina/
- Bosna i Hercegovina je poznata po autohtonim sortama Žilavka (bijela), Blatina (crna). Vidjeti više na: https://ovinu.info/bosna-i-hercegovina-na-raskrscu/
- Sorta Vranac (crna) je superzvijezda u Crnoj Gori, kao i Kratošija (crna), najvjerovatnije ipak nastala ovdje (aka Primitivo/Zinfandel). Tu je i Krstač (bijela), pogledati više na: https://ovinu.info/plantaze-najveci-vinograd-u-evropi/
- Srbija ima domaći Prokupac (crna), Župljanka (bijela), odomaćena Smederevka (bijela), a uskoro na scenu dolaze Probus (crna), Morava (bijela), Panonia (bijela) i mnoge druge. Za bolje upoznavanje sorti Srbije pogledati: https://ovinu.info/srbija-regioni-sorte-i-vina/
- Vranec (crna) je odomaćena sorta u Sjevernoj Makedoniji, tu je još Kratošija (crna), Smederevka (bijela) i druge sorte. Karakteristike vinogradarstva i vinarstva pogledati na: https://ovinu.info/sjeverna-makedonija-regioni-sorte-i-vina/
Vinogradarstvo i vinarstvo Balkana
- Neke od najvažnijih sorti u Albaniji su Kallmet (crna), Shesh i Zi (crna) i Shesh i Bardhë (bijela), više na: https://ovinu.info/vina-albanije-sta-treba-da-znate/
- U Bugarskoj prednjače Mavrud (crna), Rubin (crna), Melnik (crna), Gamza (crna) i Dimiat (bijela). O novitetima više na: https://ovinu.info/bugarska-regioni-sorte-i-vina/
- Rumunija ima svoje jedinstvene sorte Fetească Neagră (crna), Fetească Albă (bijela) i Fetească Regală (bijela) plus Băbească Neagră (crna). O Rumuniji više na: https://ovinu.info/rumunija-regioni-sorte-i-vina/
- Grčka i Turska, svaka ima svoju nevjerovatnu raznolikost jedinstvenih sorti grožđa. Grčke sorte su Savatiano (bijela), Assyrtico (bijela) Agiorgitiko (crna), Xinomavro (crna). Više o vinogradarstvu i vinarstvu vidjeti na: https://ovinu.info/grcka-jedinstvene-vinogradarske-prakse/
- Turske poznatije sorte su Emir (bijela), Boğazkere (crna), Öküzgözü (crna), i druge. Nešto više vidjeti na: https://ovinu.info/rodno-mjesto-vina-10-sorti-grozdja/
Vinogradarstvo i vinarstvo Balkana. Treba istaći da su međunarodne sorte grožđa: Chradonnay (bijela), Sauvignon Blanc (bijela), Riesling (bijela), Cabernet Sauvignon (crna), Merlot, (crna), Pinot Noir (crna), Shyraz (crna) prisutne na području Balkana već dugo vremena. Ovdje se od ovih sorti već duže vrijeme proizvode nevjerovatno dobra vina globalnog standarda (mnoga osvajaju Decanter World Wine Awards).
Klima Balkana?
Klima varira od mediteranske do kontinentalne, od hladne alpske do veoma tople, sa dosta sunčanih sati. Planine, rijeke i mora ublažuju klimu, stvarajući ogromnu raznolikost terroira za uzgoj grožđa.
Koji su stilovi vinarstva?
Vinarstvo je poslednjih decenija napravilo ogroman napredak, a najbolja vina su sada izuzetno impresivna. U posljednje dvije-tri decenije, dogodila se potpuna revolucija, tako da je moderno vinarstvo sa najsavremenijom opremom i znanjem dostiglo vrhunac. U novije vrijeme, vinari su razvili pravo povjerenje u kvalitet svojih sorti grožđa (svoje zemlje), tako da najbolja vina nisu pretrpana visokim sadržajem alkohola, ekstrahovanim taninima i puno uticaja hrastovine, već nude balans i sklad omogućavajući sortama grožđa i mjestu da se iskažu.
Regija je takođe postala svojevrsna niša žarišta za ponovno pronalaženje tradicionalnijih pristupa uključujući narandžasto/jantarne stilove, kontakt sa pokožicom, prirodna vina i pét-nat. Alternativne posude poput glinenih amfora, velikog neutralnog hrasta, pa čak i alternativnog drveta poput bagrema, duda i jasena takođe nalaze mjesto u novom vinarstvu.
Pjenušava vina su sve bolja, najčešće proizvedena tradicionalnom metodom. Bijela vina dolaze u svim stilovima od svježih, voćnih i nježnih, do složenih, slojevitih i dugovječnih. Rosé vina mogu biti bilo koje boje od skoro crvene do moderne blijedo ružičaste, zavisno od sorte grožđa. Crvena vina se kreću od rafinisanih i gracioznih do teških i moćnih, a postoji čak i nekoliko mjesta gdje slatka vina mogu biti fantastična.
Ovo je toliko raznoliko područje da je posjeta (ili nekoliko njih) najbolji način da upoznate regiju, a možete biti sigurni u toplu, gostoljubivu dobrodošlicu. Manifestaciju koju obavezno treba posjetiti je novembarski Sajam vina, Wine Vision by Open Balkan, koji je 2022. godine okupio Srbiju, Sjevernu Makedoniju i Albaniju kako bi se prepoznao sporazum o otvorenoj granici i prikazali raznolikost i uzbudljiv kvalitet vina ovih područja.
Wine Vision by Open Balkan
U 2023. godini sajam vina Wine Vision by Open Balkan je još otvoreniji, manifestacija na kojoj je predstavljeno više od 600 izlagača iz gotovo 30 zemalja (Napomena Prevodioca).
Naslov orginala: Wines of the Balkans – five things to know (Vina Balkana – pet stvari koje treba znati). Izvor: https://www.decanter.com/. Tekst: Caroline Gilbe MW. Objavljeno: 04.10.2022. Prevod i obrada: Dragutin Mijatović
PREPORUKA ZA PROČITATI:
Život: “Habent sua fata liberi.” Knjige imaju svoju sudbinu. Terentianus Maurus
