Vinogradarski rječnik I

Vinogradarski rječnik I. Znati koju riječ više o ”kulturnoj lozi” nije na odmet ni u trenutcima odmora. Upravo zato, rječnik treba da posluži kao podsjetnik onima koji razmišljaju o loze i vinogradarstvu, onima koji traže stručnu pomoć, onima željnim znanja, studentima kod spremanja ispita, vinogradarima amaterima kojima je vinova loza samo “hobi” i naravno svima onima kojima je uzgoj vinove loze osnovno zanimanje. Rjecnik obuhvata preko 700  izraza – termina i predstavlja dobaru osnovu za pocetak i uvod u vinogradarsku problematiku. Naprimjer:

Bobica. Plod vinove loze služi za jelo u svježem ili prosušenom stanju, za preradu u vino i druge proizvode. Sastoji se od: pokožice, mesa sa sokom i sjemenke. Po obliku bobica može biti: spljoštena (pljosnata), okrugla, ovalna, duguljasta, jako izdužena, jajasta, obrnuto jajasta, povijena u vidu luka i vretenasta. Po veličini bobica može biti: vrlo mala, mala, srednja, velika i vrlo velika. U strukturi grozda bobice učestvuju sa 92 do 98%.

Grozd. Oplođena cvast vinove loze (oplodnjom cvjetova i obrazovanjem bobica cvast vinove loze postaje grozd). Delovi grozda su: bobice, peteljkovina i peteljka grozda. Grozd po obliku može biti: cilindričan, kupast, cilindrično-kupast, krilast i razgranat. Grozd po veličini može biti: vrlo mali, mali, srednji, veliki i vrlo veliki. Grozd po zbijenosti može biti: veoma rastresit, rastresit, zbijen i veoma zbijen. Grozd ima najčešće 80 do 150 bobica.

Autori: Dragutin Mijatović i Tatjana Jovanović-Cvetković

Pogledati i: https://ovinu.info/vinogradarski-rjecnik-ii/

A
ABIOTIČKI ČINIOCI	klimatski i zemljišni faktori koji u velikoj mjeri utiču na uspješno gajenje vinove loze.
ADAPTACIJA	osobina pod kojom se podrazumjeva prilagodljivost biljke različitim zemljišnim i klimatskim uslovima.
ADVENTIVNI KORJEN	korjen nastao iz vegetativnih dijelova čokota vinove loze.
AFINITET	srodnost američke podloge prema domaćoj lozi. Ova osobina posmatra se kroz tri aspekta: stepen srašćivanja spojnog mesta i prijem kalemova u prporištu, uticaj podloge na prinos i kvalitet grožđa i bujnost čokota i uticaj podloge na dugovječnost čokota.
AGROBIOLOŠKE KARAKTERISTIKE SORTE	osobine koje obuhvataju karakteristike sorte kao što su: epoha dozrijevanja, stepen oplodnje, masa grozda, prinos, rodnost, odnos sorte prema rezidbi i agrotehničkim mjerama, odnos sorte prema zemljištu, otpornost prema bolestima i štetočinama, otpornost prema niskim temperaturama, afinitet prema gajenim loznim podlogama, klonovi sorte i sl.
AGROTEHNIKA	sistem mjera koji se provodi u vinogradu tokom vegetacije, a imaju za cilj održavanje zemljišta, borbu protiv korova, zaštitu od bolesti i štetočina, popunu praznih mjesta u vinogradu, rezidbu na zeleno i zrelo, prihranjivanje loze, navodnjavanje vinograda, berbu grožđa, đubrenje loze u jesen, zagrtanje loze i sl.
ALŽIRSKA TERASA	tip terase za sadnju vinove loze, terasa čiji je plato vodoravan ili sa padom po dužini, kao i sa kontrapadom. Širina platoa terase je 2 - 4 m, a visina nasipa (potpornog zida) 0,3 - 0,5 m.
ALTITUDA	vidi nadmorska visina.
AMATERSKI UZGOJNI OBLICI	oblici čokota prilagođeni okućnici. To su ustvari uzgojni oblici sa rezidbom po želji uzgajivača. Poznati amaterski oblici čokota su: tunelska pergolaĻardaklija, venjak uz zgradu, ulazni špalir i dr.
AMONIJUM NITRAT	azotno fiziološki kiselo đubrivo sa 35% azota, preporučuje se za prihranjivanje loze u toku vegetacije.
AMONIJUM SULFAT	azotno đubrivo koje sadrži 20 - 21% azota, pogodno za đubrenje vinograda koji se zalijevaju. Đubrivo se koristi u količini od 150 do 300 kg po hektaru.
AMPELOGRAFIJA	nauka koja se bavi opisom vrsta i sorti vinove loze. Ampelografsko opisivanje sorti služi za karakterisanje i evaluaciju sorti za razne potrebe: identifikacuju sorti, izučavanje raznih osobina sorti, zaštitu autorskih prava novih genetičkih resursa i banku biljnih gena.
AMPELOGRAFSKE KARAKTERISTIKE BOBICE	svojstva bobice vinove loze koja se koriste u cilju opisa i raspoznavanja sorti i vrsta vinove loze. Za opis bobice potrebno je uzeti prosječan uzorak od 100 bobica. Osnovene ampelografske karaktristike bobice su: oblik, veličina, boja, izraženost pepeljka, veličina peteljčice, obojenost sokaĻvrstina mesa, ukus itd.
AMPELOGRAFSKE KARAKTERISTIKE CVASTI	svojstva cvasti vinove loze koja se koriste u cilju opisa i raspoznavanja sorti i vrsta vinove loze. Osnovene karakteristike cvasti su: oblik i veličina cvasti, dužina peteljke cvasti.
AMPELOGRAFSKE KARAKTERISTIKE CVJETA	svojstva cvjeta vinove loze koja se koriste u cilju opisa i raspoznavanja sorti i vrsta vinove loze. Osnovne karakteristike cvjeta vinove loze su: oblik cvjetnog pupoljka, dužina cvjetnog pupoljka, dužina cvjetne drške, dužina tučka, dužina prašnih konaca, morfološki tip cvjeta itd.
AMPELOGRAFSKE KARAKTERISTIKE GROZDA	svojstva grozda vinove loze koja se koriste u cilju opisa i raspoznavanja sorti i vrsta vinove loze. Za opis grozda uzima se prosječni uzorak od 2 do 5 kg grožđa. Opis grozda obuhvata sljedeća obilježja: oblik, veličina i zbijenost grozda, dužina peteljke, zdrvenjenost peteljke, boja peteljkovine i dr.
AMPELOGRAFSKE KARAKTERISTIKE LASTARA	svojstva zrelog lastara vinove loze koja se koriste u cilju opisa i raspoznavanja sorti i vrsta vinove loze. Za opis zrelog lastara uzima se reprezentativni uzorak od najmanje 10 lastara. Važnije ampelografske karkateristike lastara su: dužina lastara, pojava zaperakaĻvrstina lastara, stepen zrelosti, dužina internodija, boja internodija, raspored internodija, maljavost, izraženost nodusa, oblik lastara, debljina lastara, debljina srži lastara itd.
AMPELOGRAFSKE KARAKTERISTIKE LISTA	svojstva lista vinove loze koja se koriste u cilju opisa i raspoznavanja sorti i vrsta vinove loze. Osnovna ampelografska svojstva lista vinove loze su: oblik, veličina, boja, nazubljenost liske, oblik drškinih ureza, oblik bočnih ureza, maljavost liske itd. Osnovni parametri lista na osnovu kojih se definišu pojedina ampalografska svojstva su: glavni nerv, gornji bočni primarni nervi, donji bočni primarni nervi, osnova vršnog zupca, visina vršnog zupca, širina liske, dužina liske, rastojanje izmedju gornjih lateralnih ureza, odstojanje od drškine tačke do osnove gornjih latteralnih ureza, odstojanje od drškine tačke do osnove donjih latteralnih ureza, ugao alfa, ugao beta, ugao gama i drugi.
AMPELOGRAFSKE KARAKTERISTIKE RAŠLJIKE	svojstva rašljike vinove loze koja se koriste u cilju opisa i raspoznavanja sorti i vrsta vinove loze. Rašljika se opisuje u fazi punog cvjetanja. Osnovne karakteristike rašljike su: dužina, boja, debljina, maljavost, te raspored vitica i njihova razgranatost.
AMPELOGRAFSKE KARAKTERISTIKE SJEMENKE	svojstva sjemenke koja se koriste u cilju opisa i raspoznavanja sorti i vrsta vinove loze. Opis sjemenke vrši se na uzorku od 50 sjemenki, vodeći računa o procentu zastupljenosti kategorija sjemenki po veličini. Osnovene karakteristike sjemenke su: oblik, veličina, boja, izraženost kljuna i šalaze itd.
AMPELOLOGIJA	nauka koja se bavi proučavanjem vinove loze.
AMPELOMETRIJA	metod koji podrazumeva mjerenje fenotipskih karakteristika raznih organa vinove loze u cilju sistematizovanja sorti.
AMRELA	tip kordunice sa visokim stablom na čijem se vrhu nalaze dva kraka odnosno dva rodna čvora u kojima se obavlja kombinovana rezidna na kondir i luk po principu gio reza, poznata pod nazivom jednorukavna amrela. Pored jednrukavne amrele postoje i dvorukavna i trorukavna.
ANATOMIJA LISTA	vidi anatomska građa liske.
ANATOMIJA STABLA	građa stabla (drveta), odnosno drvenastih djelova čokota. Razlikujemo primarnu i sekundarnu građa stabla.
ANATOMIJA	dio biologije, nauka koja se bavi opisom djelova i organa biljke na poprečnom presjeku.
ANATOMSKA GRAĐA LISKE	građa liske na poprečnom presjeku kada se razlikuju: kutikula, epidermis lica, mezofil liske (čini ga palisadno tkivo, ćelije sabiračice i sunđerasto tkivo), epidermis naličja i kutikula naličja.
ANHIDROVANI AMONIJAK	azotno fiziološki kiselo đubrivo sa 52% azota, ubacuje se u zemlju u tečom stanju.
ANKER (lenger)	materijal od kamena, metala ili betonskog bloka koji služi kod učvršćivanja čeonih stubova.
ANTERA	vidi prašnica.
APOPLEKSIJA	vidi padavica.
AZOT	elemenat mineralne ishrane i osnovni elemenat porasta vinove loze. Sastavni je dio svih aminokiselina, pa prema tome i belančevina, koje su najvažniji sastojci ćelijske protoplazme. Nedostatak azota ispoljava se u opštem slabljenju čokota, kratkoći internodija, blijedozelenoj boji listova, osipanju cvjetova, sitnozrnosti, rehuljavosti grozdova, većoj osjetljivosti na razne bolesti itd. Smatra se da je zemljište srednje obezbjeđeno azotom ako u 100 grama vazdušno suve zemlje ima 100 do 150 miligrama azota ili ako se količina azota u lišću kreće 2,5% od suve materije..
AZOTNO ĐUBRIVO	đubrivo koje u svom sastavu ima samo ili pretežno azot kao hranljivi elemenat. Poznata azotna đubriva su: čilska šalitra, norveška šalitra, kalcijum cijanamid, karbamid-urea, amonijum sulfat, anhidrovani amonijak, amonijum nitrat, kalcijum-amonijum nitrat. Prosječni normativ za đubrenje jednog hektara je 100 do 250 kg.
B
BAKAR	mikroelemenat koji stimuliše porast loze, ubrzava obrazovanje hlorofila, utiče na intenzivnost kalusiranja i srašćivanja spojnog mesta kod kalemova, povećava otpornost prema niskim temperaturama itd. Smatra se da je zemljište srednje obezbeđeno bakrom ako 1 kg suve zemlje sadrži 2 do 3 mg bakra, odnosno ako lišće sadrži 4 do 8 ppm.
BAKTERIJSKO ĐUBRIVO	đubrivo novijeg datuma koje se primenjuje samo ili u kombinaciji sa organskim i mineralnim đubrivima. Od bakterijskih đubriva najpoznatija su: azotobakterin, fosforbakterin, silikobakterin i dr.
BARŠUNASTO MALJAV	stepen maljavosti kod kratkih dlačica kada su dlačice gusto raspoređene po površini nerava lista.
BAZALNO KORENJE	vidi osnovno korenje.
BERLANDIERI	vidi Vitis berlandieri.
BESJEMENA SORTA	sorta vinove lozeĻije su bobice u pravilu bez sjemenki i koja je u prvom redu namjenjena potrošnji u svježem stanju ili sušenju.
BIOKLIMATSKI INDEKS	sveobuhvatni bioklimatski pokazatelj koji služi za ocjenu povoljnosti nekog područja za gajenje vinove loze analizom više klimatskih i meteoroloških pokazatelja i izračunava se prema formuli: Bi = (T * Ts) / ( H * d * 10), gde je: Bi = vrijednost bioklimatskog indeksa, T = suma aktivnih temperatura u posmatranom periodu, Ts = suma časova stvarnog trajanja sunčevog sjaja za posmatrani period, H = količina padavina u istom periodu, d = dužina posmatranog perioda u danima. Optimalne vrijednosti bioklimatskog indeksa različite su za različita područja (bivša Jugoslavija 3 - 8, prosjek 5; Rumunija 5 - 15, prosjek 10 itd.). Niže vrijednosti indeksa označavaju režim sa vlažnom klimom, a više vrijednosti označavaju suvi klimat i potrebu za navodnjavanjem.
BIOLOŠKA NULA	pojam u biologiji vinove loze koji označava temperaturu od 10 stepeni, tj. temperaturu na kojoj vinova loza u proljeće kreće i u jesen završava vegetaciju.
BIOTIČKI ČINIOCI	činioci od kojih najveću ulogu u životu vinove loze imaju: čovek, mikroorganizmi zemljišta, bolesti i štetočine.
BOBICA (zrno, boba, jagoda)	plod vinove loze služi za jelo u svježem ili prosušenom stanju, za preradu u vino i druge proizvode. Sastoji se od: pokožice, mesa sa sokom i sjemenke. Po obliku bobica može biti: spljoštena (pljosnata), okrugla, ovalna, duguljasta, jako izdužena, jajasta, obrnuto jajasta, povijena u vidu luka i vretenasta. Po veličini bobica može biti: vrlo mala, mala, srednja, velika i vrlo velika. U strukturi grozda bobice učestvuju sa 92 do 98%.
BOJA BOBICE	ampelografsko svojstvo bobice koje se utvrđuje u cilju opisa i raspoznavanja sorti vinove loze. Boja bobice može biti: zelena, svjetl zelena, tamn zelena, zelen žuta, žutozelena, žuta, siva, ružičasta, crvena, modra, crna i slično.
BOJA DRŠKE LISTA	ampelografsko svojstvo lista koje se utvrđuje u cilju opisa i raspoznavanja sorti vinove loze. Prema boji drška lista može biti: zelena, svetlozelena, tamnozelena, žuta, zelenoplavičasta, ljubičasta, crvenkasta.
BOJA LISKE	ampelografsko svojstvo lista koje se utvrđuje u cilju opisa i raspoznavanja sorti vinove loze. Boja liske opisuje se tokom vegetacije ili u jesen. Opisuje se boja lica liske i boja naličja liske. Boja lica i naličja liske u toku vegetacije može biti: zelena, svetlozelena, tamnozelena, žuta ili zelenoplavičasta. U toku jeseni boja liske može biti: žuta, žutocrvena, crvena ili drugačije obojena.
BOJA MLADIH LISTIĆA	karakteristika prvih šest mladih listića vrha mladog lastara. Boja mladih listića može biti: zelena (žutozelena, beličastozelena, tamnozelena, svetlozelena, zelenkastobela), mrkozelena, bronzasta, crvena (ljubičastocrvena, crvenoljubičasta, bordocrvena, bordoljubičasta, vinocrvena), ivice obojene karmin, ivice bronzaste ili da postoje bronzaste pruge po listićima.
BOJA NERAVA LISKE	ampelografsko svojstvo lista koje se utvrđuje u cilju opisa i raspoznavanja sorti vinove loze. Opis boje nerava vrši se na licu i naličju liske. Boja nerava može biti: zelena, svetlozelena, tamnozelena, žuta, ljubičasta, crvenkasta ili drugačija.
BOJA OKCA	karakteristika zimskog okca prije otvaranja. Okce tada može biti: svetlosmeđe, smeđecrveno, boje lješnika, tamnosmeđe, crvenkasto ili sivo.
BOJA PETELJKOVINE	ampelografsko svojstvo grozda koje se utvrđuje u cilju opisa i raspoznavanja sorti vinove loze. Prema boji peteljkovina može biti: zelena, zelena sa nijansom crvenkaste boje, crvenkasta, vinastocrvenkasta, svetlocrvenkasta, tamnocrvenkasta i slično.
BOJA RAŠLJIKE	ampelografsko svojstvo rašljike koje se utvrđuje u cilju opisa i raspoznavanja sorti vinove loze. Boja rašljike je: zelena, mrkozelena, crvena ili slično.
BOJA SEMENKE	ampelografsko svojstvo semenke koje se utvrđuje u cilju opisa i raspoznavanja sorti vinove loze. Boja semenka može biti: mrka, ružičastomrka, sivomrka, kestenjastaĻokoladomrka itd.
BOJA VRHA MLADOG LASTARA	ampelografska svojstvo mladog lastara koje se utvrđuje kada je lastar dužine 10 do 20 cm. Boja lastara može biti: zelena (žutozelena, bjeličastozelena, tamnozelena, svjetlozelena, zelenkastobjela), mrkozelena, bronzasta, crvena (ljubičastocrvena, crvenoljubičasta, bordocrvena, bordoljubičasta, vinocrvena).
BOJA ZEMLJIŠTA	fizička karakteristika zemljišta koja ima veliki uticaj na porast, rodnost i kvalitet grožđa vinove loze. Poznato je da se najbolji kvalitet grožđa i vina postiže uzgojem vinove loze na svjetlo obojenim tipovima zemljišta, dok se najveći porast i najveća bujnost loze postiže na tamno obojenom zemljištu.
BOJA ZRELOG LASTARA	ampelografsko svojstvo lastara koje se utvrđuje u cilju opisa i raspoznavanja sorti vinove loze. Boja lastara može biti: blijedoslamnastožuta, žućkastosmeđa, smeđa, crvenkastosmeđa ili čokoloadnosmeđa.
BOJADISER	crna sorta vinove loze koja ima obojen sok (boja se inače nalazi u pokožici bobice). Od grožđa ovih sorti proizvodi se crno vino koje se u većini slučajeva koristi za popravku boje drugih crnih vina.
BOR	mikroelemenat koji pozitivno deluje na cvjetanje i oplođavanje, na usvajanje hranljivih elemenata iz zemljišta, na porast i razvoj generativnih i vegetativnih organa, na razne procese biosinteze, na fermente itd. U nedostatku bora smanjuje se fotosinteza, usporava dioba ćelija, porast i razvoj organa vinove loze, nastaje osipanje cvjetova, smanjuje se prinos, pogoršava se kvalitet grožđa i vina, smanjuje se otpornost loze itd. Smatra se da je zemljište srednje obezbeđeno borom ako 1 kg suve zemlje sadrži 0,3 do 0,6 mg bora, odnosno ako lišće sadrži 30 do 50 ppm.
BORDOVSKA REZIDBA	vidi Gio dvokraki.
BOTANIČKI OPIS	opis kojim se kod sorte vinove loze opisuje: vrh mladog lastara, jednogodišnji lastar, list, cvjet, grozd, bobica i sjemenka.
BRANDUSI	vidi plitko korjenje.
C
CIGARAŠ (Bictiscus betulae)	insekt koji napada i oštećuje list vinove loze.
CIJEP	vidi kalem.
CINK	mikroelemenat koji deluje na obrazovanje hlorofila i koji ima biokatalitičko dejstvo u procesu disanja, utiče na povećanje prinosa, formiranje kalusa, na obrazovanje korjenovog sistema. Smatra se da je zemljište srednje obezbjeđeno cinkom ako 1 kg suve zemlje sadrži 2 do 3 mg zinka, odnosno ako lišće sadrži 20 do 22 ppm.
CRNA VINSKA SORTA	sorta vinove loze od koje se prvenstveno proizvodi crno vino, bilo: stono, kvalitetno, visokokvalitetno, suvo, polusuvo, poluslatko, slatko, desertno, polupjenušavo, pjenušavo.
CRNO OKCE (krmelj)	prvo razvijeno okce na jednogodišnjem lastaru.
CRVENI PAUK (Panonichus ulmi)	insekt koji napada i oštećuje list vinove loze.
CRVENILO LIŠĆA	fiziološki poremećaj koji se najčešće javlja kao posljedica prekomjernog nagomilavanja organskih materija u lišću. Nagomilavanje organskih materija najčešće nastaje: zbog uvijanja rašljike oko lastara, zbog nepravilnog privezivanja lastara (previše pritegnut za žicu), prstenovanjem lastara (ne dolazi do zarašćivanja prstena) itd.
CVAST	skup većeg broja cvjetnih pupoljaka odnosno cvjetova, organ vinove loze. Cvast se sastoji od drške cvasti i osovine cvasti sa pupoljcima (cvjetovima), razvija se u okcu od kraja maja do septembra u jednoj vegetaciji, a nastavlja razvoj u proljeće sljedeće godine. Kad lastari dostignu dužinu 15-20 cm na njima su vidljive i cvasti.
CVIJET	organ u kojem se obavlja proces oplodnje posle čega se obrazuje plod vinove loze - b o b i c a. Djelovi cvijeta su: čašica, krunica, tučak, prašnici i nektarinke. Prema morfološkim obeležjima i fiziološkoj funkciji cvjetovi vinove loze mogu se svrstati u dvije grupe: 1. grupa redovnih ili normalnih cvjetova: - morfološki i funkcionalno dvopolan (hermafroditan) tip cvjeta, - morfološki dvopolan, a funkcionalno ženski tip cvjeta i - morfološki i funkcionalno muški tip cvjeta. 2.grupa nepravilnih cvjetova.
CVJETANJE, (otvaranje cvjetova)	proces koji počinje zbacivanjem kapice (kruničnih listića); treća fenofaza u toku vegetativnog perioda vinove loze koja se karakteriše otvaranjem cvjetova, odnosno zbacivanjem kapice kruničnih listića. Ova fenofaza završava se oplođenjem cvjetova u cvasti.
Ć
ĆELIJA	građevna jedinica svakog tkiva.
Č
ČAŠIČNI LISTIĆI	vidi čašica.
ČAŠICA (čašični listići)	dio cvjeta vinove lozeĻini je pet vrlo slabo razvijenih listića tako da se jedva zapaža.
ČARDAKLIJA	naslon za vinovu lozu u blizini kuće. Naslon je najčešće kružnog oblika sa vertikalnom ili horizontalnom kordunicom kao uzgojnim oblikom čokota.
ČETINASTE DLAČICE	vidi kratke dlačice.
ČETKICA PETELJČICE	ampelografsko svojstvo bobice koje se utvrđuje u cilju opisa i raspoznavanja sorti vinove loze. Četkicom se naziva dio sprovodnog snopića koji produžava sa jastučića peteljičice u meso bobice. Četkica može biti: kratka, srednja ili duga.
ČETVRTA EPOHA DOZRIJEVANJA	sorta koja dozrijeva krajem septembra ili početkom oktobra. Predstavnik četvrte epohe dozrijevanja je sorta crveni drenak.
ČILSKA ŠALITRA	azotno đubrivo koje sadrži 15 - 16% azota. Pogodno za prihranjivanje loze, jer brzo deluje. Đubrivo se koristi u količini od 150 do 300 kg po hektaru.
ČLANAK	dio lastara između dva koljenca.
ČOKOT (gidža, panj, trs)	biljka vinove loze sa svim svojim podzemnim i nadzemnim organima.
ČUVENO VINO	vidi visokokvalitetno vino.
ČVOR	vidi koljence.
ČVRSTINA LASTARA	ampelografsko svojstvo zrelog lastara koje se utvrđuje u cilju opisa i raspoznavanja sorti vinove loze. Da bi se ocjenila čvrstina lastara potrebno je lastar sa obe ruke saviti i ocjeniti njegovu čvrstinu. Lastar prema čvrstini može biti: slabĻvrst, plastičan ili lomljiv (krt).
ČVRSTINA MESA BOBICE	ampelografsko svojstvo bobice koje se utvrđuje u cilju opisa i raspoznavanja sorti vinove loze. Prema čvrstini meso bobice može biti: sočno, mekano, srednje čvrstoĻvrsto (hrskavo).
D
DEBLJINA CVJETNE DRŠKE	ampelografsko svojstvo cvjeta koje se utvrđuje u cilju opisa i raspoznavanja sorti vinove loze. Prema debljini cvjetna drška može biti: tanka, debljina ispod 0,5 mm; srednje debela, debljina 0,5-1 mm ili debela, debljina preko 1 mm.
DEBLJINA DRŠKE RAZVIJENOG LISTA	ampelografsko svojstvo lista koje se utvrđuje u cilju opisa i raspoznavanja sorti vinove loze. Drška može biti: tanka, ako je prečnik do 2 mm; srednje debela, prečnik od 2 do 4 mm ili debela, prečnik preko 4 mm.
DEBLJINA INTERNODIJA	ampelografsko svojstvo lastara koje se utvrđuje u cilju opisa i raspoznavanja sorti vinove loze. Internodij po debljini može biti: tanak (tanji od 8 mm), srednje debeo (debljina između 8 i 10 mm) ili debeo (deblji od 10 mm).
DEBLJINA PETELJKE GROZDA	ampelografsko svojstvo grozda koje se utvrđuje u cilju opisa i raspoznavanja sorti vinove loze. Peteljka grozda je: tanka, ako nije deblja od 3 mm; srednje debela, ako je debljine od 3 do 5 mm ili debela, ako je deblja od 5 mm.
DEBLJINA RAŠLJIKE	ampelografsko svojstvo rašljike koje se utvrđuje u cilju opisa i raspoznavanja sorti vinove loze. Prema debljini rašljika može biti: tanka, srednje debela ili debela.
DEBLJINA SRŽI LASTARA	ampelografsko svojstvo zrelog lastara koje se utvrđuje u cilju opisa i raspoznavanja sorti vinove loze. Kod lastara srž može biti: mala (debljina srži manja od debljine drveta), srednja (debljina srži veća od debljine drveta) ili velika ( debljina srži je najmanje dva puta deblja od debljine drveta).
DEBLO	dio čokota ili stabla od korenovog vrata do prvog račvanja - glave čokota.
DEFOLIJACIJA (odstranjivanje listova)	mjera zelene rezidbe kojom se vrši odstranjivanje tri do pet donjih listova lastara. Odstranjivanje lišća u zoni grozdova obavlja se prije svega kod funkcionalno ženskih sorti radi pospješivanja stepena oplodnje.
DEGUSTACIONA OCENA	vidi organoleptička ocena.
DETERMINACIJA	raspoznavanje sorti na osnovu njihovih fenotipskih karakteristika.
DEZINFEKCIJA	mjera kojom se u zemljištu pomoću određenih hemijskih preparata obavlja uništavanje nematoda koje su glavni prenosioci virusnih oboljenja vinove loze.
DIAFRAGMA	živo parenhimsko tkivo u zoni koljenca lastara.
DIREKTNO RODNI HIBRID	sorta dobijena ukrštanjem američkih vrsta sa plemenitom lozom u cilju zaštite od filoksere. Uzgoj loze bez kalemljenja.
DISANJE (disimilacija)	proces pod kojim se podrazumijeva promet materija koji je praćen oslobađanjem energije. Tokom ovog procesa vinova loza usvaja kiseonik i izdvaja ugljendioksid. Od organskih materija za disanjenej se koriste prvenstveno ugnjeni hidrati, organske kiseline, masti i bjelančevine. Od ukupne količine stvorenih organskih materija u toku jednog vegetacionog perioda potroši se: oko 27% u procesu disanja, oko 30% pri izvođenju operacija rezidbe na zeleno i oko 40 - 45% ostaje i predstavlja priraštaj organske mase na čokotu. Disimilacija je proces suprotan fotosintezi.
DISIMILACIJA	vidi disanje.
DIVLJA LOZA	vinova loza koja se susreće samonikla u šumama.
DOMAĆA LOZA	vidi Vitis vinifera.
DOPUNSKA REZIDBA	vidi zelena reziba.
DORZALNA STRANA	vidi dorziventralnost.
DORZIVENTRALNOST	izražena asimetričnost lastara na osnovu koje se na lastaru razlikuju 4 strane: dorzalna (leđna), ventralna (trbušna), žljebna i ravna. Na žljebnoj strani leži okce koje je okrenuto prema trbušnoj strani dok je zaperak okrenut prema leđnoj. Na ravnoj strani razvija se cvast (grozd) ili vitica.
DOZVOLJENA SORTA	sorta koja u određenoj vinogradarskoj jedinici (lokalitetu, vinogorju, podrejonu ili rejonu) nenarušava kvalitet preporučene sorte.
DRUGA EPOHA DOZRIJEVANJA	sorta koja dozreva 10 do 15 dana poslije sorti prve epohe dozrijevanja.Predstavnik druge epohe sazrijevanja je sorta muskat otonel, koja dozrijeva krajem avgusta ili početkom septembra.
DRUGI KORIN PARENHIM	vidi felogen.
DRUŠTVENI SEKTOR	vlasništo nad sredstvima za proizvodnju grožđa i samu proizvodnju grožđa preuzima društvo odnosno različite poljoprivredne organizacije specialističkog ili opšteg usmerenja.
DRVO	sloj ćelija nastao diferenciranjem ćelija smještenih sa unutrašnje strane kambijuma obrazujući tako sekundarno drvo koje se sastoji od traheja (sudova), traheida, drvenih vlakana i parenhima drveta.
DUBINA BOČNOG UREZA RAZVIJENOG LISTA	ampelografsko svojstvo lista koje se utvrđuje u cilju opisa i raspoznavanja sorti vinove loze. Pod dubinom bočnog ureza podrazumeva se odnos dužine odgovarajućeg glavnog nerva, prema dužini rastojanja od mjesta učvršćenja liske za dršku do dna ureza. Prema dubini bočni urez može biti: mali, ako odnos ne prelazi 1,5; srednji, ako odnos iznosi 1,5 do 2,0; dubok, ako odnos iznosi 2,0 do 3,0 ili veoma dubok, ako je odnos iznad 3,0.
DUBINSKO KORENJE	vidi osnovno korenje.
DUBOKA JESENJA OBRADA	oranje zemljišta na dubinu od oko 30 cm koja ima za cilj konzerviranje vlage, uništavanje korova i poboljšanje aeracionih osobina zemljišta.
DUGA REZIDBA	tip rezidbe kada se na čokotu rezidbom ostavljaju samo lukovi, odnosno kada se u rodnom čvoru ostavlja samo luk.
DUGA REZNICA	dio jednogodišnjeg zrelog lastara dužine 50 do 120 cm što zavisi od namene.
DUGE DLAČICE (paučinaste dlačice)	dlačice koje polaze sa nerava, rasprostiru se po celoj površini liske i mogu se obrisati. To su savitljive, meke, tanke dlačice, dužine do 1 cm. Ove dlačice se mogu naći na svim djelovima lastara. U pogledu njihove gustine razlikuju se tri stepena intenziteta maljavosti: a) paučinasto maljav, b) vunasto maljav i c) filcasto maljav.
DUGI KONDIR	jednogodišnji rodni lastar orezan na 4 ili 5 okaca.
DUGI LUK	jednogodišnji rodni lastar orezan na 10 do 15 okaca.
DUŽINA CVJETNE DRŠKE	ampelografsko svojstvo cveta koje se utvrđuje u cilju opisa i raspoznavanja sorti vinove loze. Cvjetna drška može biti: mala, dužine ispod 2 mm; srednja, dužina 2-3 mm ili velika, dužina preko 3 mm.
DUŽINA CVJETNOG PUPOLJKA	ampelografsko svojstvo cvjeta koje se utvrđuje u cilju opisa i raspoznavanja sorti vinove loze. Prema dužini cvjetni pupoljak može biti: mali, dužina ispod 2mm; srednji, dužina 2 do 4 mm ili veliki, dužina preko 4 mm.
DUŽINA DRŠKE RAZVIJENOG LISTA	ampelografsko svojstvo lista koje se utvrđuje u cilju opisa i raspoznavanja sorti vinove loze. Drška lista može biti: kratka, ako je kraća od srednjeg nerva lista; srednje duga, ako je iste dužine kao i srednji nerv ili duga, ako je duža od srednjeg nerva.
DUŽINA INTERNODIJA	ampelografsko svojstvo lastara koje se utvrđuje u cilju opisa i raspoznavanja sorti vinove loze. Internodij po dužini može biti: kratak (kraći od 8 cm), srednje dug (dužina od 8 do 12 cm) ili dug (duži od 12 cm).
DUŽINA LASTARA	ampelografsko svojstvo zrelog lastara koje se utvrđuje u cilju odrđivanja snage porasta lastara, opisa i raspoznavanja sorti vinove loze. Na osnovu prosječne dužine lastara, porast lastara može biti: slab (dužina do 1m), srednji (dužina od 1.1 do 2.0 m), snažan (dužina od 2.1 do 3.0 m) i veoma snažan (dužina preko 3 m).
DUŽINA PETELJKE CVASTI	ampelografsko svojstvo cvasti koje se utvrđuje u cilju opisa i raspoznavanja sorti vinove loze. Prema dužini peteljka cvasti može biti: kratka, dužine do 3 cm; srednje duga, dužina 3 do 5 cm ili duga, dužina preko 5 cm.
DUŽINA PRAŠNIKA	ampelografsko svojstvo cveta koje se utvrđuje u cilju opisa i raspoznavanja sorti vinove loze. Prašni konac može biti: kratak, dužina ispod 1,7 mm; srednje dug, dužina 1,7-3,0 mm ili dug, dužina preko 3 mm.
DUŽINA RAŠLJIKE	ampelografsko svojstvo rašljike koje se utvrđuje u cilju opisa i raspoznavanja sorti vinove loze. Prema dužini rašljika može biti: kratka, dužina ispod 20 cm; srednja, dužina je između 20 i 30 cm ili duga, dužina je preko 30 cm.
DUŽINA TUČKA	ampelografsko svojstvo cvjeta koje se utvrđuje u cilju opisa i raspoznavanja sorti vinove loze. Tučak cvjeta vinove loze može biti: mali, dužina ispod 1,4 mm; srednje dug, dužina 1,4-3,0 mm ili dug, dužina preko 3 mm.
DVODOMA BILJKA	biljka koja ima morfološki i funkcionalno dvopolne (hermafroditne) cvjetove.
DVOKRAKI UZGOJ	vidi Gio dvokraki.
DVOPOLAN CVET	vidi hermafroditan cvijet.
Đ
ĐUBRENJE	agrotehnička mjera kojom se zemljište obogaćuje hranljivim materijama, poboljšava njegova struktura i povećava plodnost zemljista.
DŽ
DŽOMBA	ispupčenje na ravnom zemljištu.
E
EGZODERMIS	vidi interkutis.
EKOLOŠKI ČINIOCI (ekološki faktori)	činioci sredine koji su od izuzetne važnosti kod podizanja vinograda i gajenja vinove loze. Među njima najveći uticaj na prijem, porast, razvoj i plodonošenje vinove loze imaju: klima, zemljište i reljef.
EKOLOŠKI FAKTORI	vidi ekološki činioci.
EKOLOŠKO-GEOGRAFSKA GRUPA	grupa sorti koja pripada istom geografskom porjeklu. Prema Negrulju sve gajene sorte svrstane su u tri ekološko-geografske grupe: Convarietas occidentalis (sa dvije podrupe: subconvarietas gallica i subconvarietas iberica), Convarietas pontica (sa dvije podrupe: subconvarietas balcanica i subconvarietas georgica), i Convarietas orientalissa (dvije podrupe: subconvarietas caspica i subconvarietas antasiatica)
EKOLOGIJA	nauka koja se bavi proučavanjem ekoloških činioca, abiotičke ili biotičke prirode.
EKSKORIOZA	gljivično oboljenje vinove loze koje prvenstveno dovodi do sušenja lastara.
EKSPERT	stručnjak iz oblasti koju pokriva.
EKSPOZICIJA TERENA	izloženost terena prema suncu (južna, zapadna, istočna, sjeverna ekspozicija).
EKSTENZIVNI UZGOJNI OBLIK	uzgojni oblik čokota malog rodnog kapaciteta (krajinski uzgoj).
EKSTIRPATOR	kultivator kod kojeg su motičice u vidu guščije noge, pogodan za plitku obradu do 6 cm dubine tj. za razbijanje pokorice i uništavanje podzemnih djelova višegodišnjih korova.
EMBRIO	vidi klica.
ENDODERMIS	poslednji, unutrašnji sloj ćelija primarne kore.
ENDOSPERM	unutrašnji dio sjemenke, hranljivo tkivo u kojem je smještena klica.
ENGLESKO SPAJANJE NA JEZIČAK	vidi englesko spajanje.
ENGLESKO SPAJANJE	način vegetativnog razmnožavanja vinove loze, izvodi se najčešće u periodu mart - april vodeći računa da se kalemovi poslije obavljenog kalemljenja unose u zagrejanu stratifikalu u periodu najintenzivnijeg stvaranja kalusa. Standardna dužina reznice podloge je 28 do 35 cm.Reznice loznih podloga izvađene iz trapa ili donešene neposredno iz vinograda potapaju se oko 3 dana u bazene sa tekućom vodom da bi nadoknadile izgubljenu vodu i tako postale pogodnije za kalemljenje. Neposredno pred kalemljenje sa reznica podloga se skidaju sva okca. Rez ispod donjeg koljenca reznice je na 2-3 mm ispod diafragme. Reznice plemki potapaju se u vodu oko 24 sata. Plemka za kalemljenje je sa jednim okcem, a pripremi se tako što se iznad okca ostavi dio članka dužine oko 8 mm, a ispod okca ostavi sva dužina članka. Pripremljene reznice podloga i plemki kalemar uzima i otpočinje kalemljenje. Redosled radnji kod kalemljenja je sljedeći: na podlozi se pravi kosi rez sa strane na kojoj je bilo okce, rez je jedan i po puta duži neko promjer reznice, na kosom rezu na jednoj trećini od vrha reza pravi se jezičak, isti postupak ponavlja se na plemci, samo se kosi rez pravi ispod okca. Sljedi uklapanje jezičaka i kalem je spreman za stratifikalu.
EPIDERMIS	prvi sloj ćelija u primarnoj anatomskoj građi lastara, odnosno površinski sloj ćelija lista. Razlikuje se epidermis lica i epidermis naličja.
EPIKARP	vidi pokožica.
EPOHA DOZRIJEVANJA	vrijeme dozrijevanja grožđa pojedinih sorti. Sve gajene sorte su prema Pilijatu svrstane u pet grupa: prva grupa (veoma rane sorte - predepoha dozrijevanja), sorte sazrijevaju 10 do 15 dana prije šasle; druga drupa (rane sorte - prva epoha dozrijevanja), sorte dozrijevaju istovremeno sa šaslom; treća grupa (srednje pozne sorte - druga epoha dozrijevanja), sorte dozrijevaju 10 do 15 dana poslije šasle; četvrta grupa (pozne sorte - treća epoha dozrijevanja), sorte dozrijevaju 10 do 15 dana poslije sorti druge epohe; peta grupa (veoma pozne sorte - četvrta epoha dozrijevanja), sorte dozrijevaju 10 do 15 dana poslije sorti treće epohe.
EROZIJA	pojava koja se javlja pretežno na nagnutim terenima, odnosno mehanički proces kojim se vrši odnošenje površinskog sloja zemljišta bilo vodom ili vetrom. Prema stepenu erozivnosti sva zemljišta se svrstavaju u sljedeće grupe: 1.slabo erozivna od 1 do 6 stepeni, 2. srednje erozivna od 6 do 13 stepeni i 3. jako erozivna preko 13 stepeni.
EVROAZIJSKA LOZA	vidi Vitis vinifera.
EVROAZIJSKE VRSTE	jedna od grupa podroda Euvitis. Ovde spadaju vrste Vitis vinifera i Vitis silvestris.
EVROPSKA LOZA	vidi Vitis vinifera.
F
FAMILIJA	sistematska jedinica u okviru reda. Vinova loza pripada familiji Vitaceae, ili Ampelideae koja obuhvata preko 600 vrsta. Familija se dijeli na dvije podfamilije: Leoideae i Vitoideae.
FASCIKULARNI KAMBIJUM	vidi kambijum.
FAZA	vidi fenofaza.
FELODERM	vidi felogen.
FELOGEN (plutni kambijum)	sekundarno tvorno tkivo nastalo iz površinskog sloja ćelija pericikla koje svojom aktivnošću od sredine ljeta sa unutrašnje strane stvara feloderm, a sa vanjske strane ćelije plutinog tkiva (pluta).
FENOFAZA (faza)	dio vegetativnog ciklusa kroz koji vinova loza prolazi svake godine. U periodu vegetacije vinove loze ima šest faza razvića: faza suzenja, faza kretanja, faza cvetanja, faza porasta bobica, faza sazrijevanja bobica i faza sazrijevanja lastara i opadanja lišća.
FERTILIZACIJA	mjera kojom se zemljište obogaćuje organskim i mineralnim hranljivim materijama.
FILAMENT	vidi prašni konac.
FILCASTO MALJAV	stepen maljavosti kod dugih dlačica kada dlačice potpuno prekrivaju površinu lista ili lastara.
FILOKESRA	insekt koji napada i uništava korjen plemenite vinove loze.
FIZIČKE OSOBINE ZEMLJIŠTA	osobine zemljišta kao što su: mehanički sastav, toplotni režim, vazdužni režim, vodni režim, struktura i boja zemljišta.
FIZIOLOGIJA	nauka koja se bavi opisom i proučavanjem fizioloških procesa koji se odvijaju u biljci i biljnim organima.
FLOEM	vidi lika.
FOLIJA	materijal od plastične mase (PVC mase) koji se primjenjuje pri podizanju vinograda u cilju sprečavanja rasta korova. Folija se postavlja u pravcu redova. Za ovu svrhu obično se upotrebljava tamna folija debljine 80 do 100 mikrona i širine 120 do 150 cm.
FOSFOR	elemenat mineralne ishrane, sastavni dio složenih bjelančevina, niza fermenata i vitamina. Fosfor ubrzava fermentativne procese koji su vezani za sintezu skroba i šećera, utiče na začetak i razvoj plodonosnih organa, pospješuje sazrijevanje i zdrvenjavanje lastara, povećava otpornost prema bolestima i niskim temperaturama, pozitivno utiče na kvalitet vina. U nedostatku fosfora nastaje slabiji porast lastara, opadaju rodnost i kvalitet grožđa i vina. Smatra se da je zemljište srednje obezbeđeno fosforom ako u 100 grama vazdušno suve zemlje ima 12 do 25 mg fosfora ili ako se količina fosfora u lišću kreće oko 0,22% od suve materije. 1 mg fosfora (P2O5) povećava se Dodavanjem 60 kg/ha čistog fosfora ili 350 kg /ha superfosfata.
FOSFORNO ĐUBRIVO	mineralno đubrivo koje u svom sastavu ima samo ili pretežno fosfor kao hranljivi elemenat. Od fosfornih mineralnih đubriva poznata su: superfosfat i tomasovo brašno. Ova đubriva dodaju se u količini od 300 do 500 kg po hektaru.
FOTOSINTEZA	proces koji se odvija u zelenim djelovima biljke kada se iz ugljendioksida i vode uz pomoć sunčeve energije stvara grožđani šećer i oslobađa kiseonik (6 CO2 + 6 H2O > C6 H12 O6 + 6 O2).
FREZA	vidi frezer.
FREZER (rovilica, rotovator, freza)	traktorski priključak koji se upotrebljava za sitnjenje površinskog sloja zemljišta i za stvaranje mrvičaste strukture.
G
GAJENJE VINOVE LOZE (uzgoj vinove loze)	postupci koji se provode u proizvodnji grožđa, od sadnje do berbe (rezidba, obrada zemljišta u vinogradu, zaštita grožđa od bolesti i štetočina i dr).
GARD (plug marke Gard, linija Gard)	plug sa univerzalnim gredeljem na koji se može priključiti sedam sledećih elemenata: elementi za zagrtanje loze, elementi za odgrtanje loze, elementi za odgrtanje i obradu zemljišta u redu, gruberske motačice za kultiviranje zemljišta, elementi dekavejoneza za kultiviranje zemljišta u redu, elementi za kultiviranje zemljišta automatskim okopačem, elementi za otvaranje kanala za navodnjavanje.
GENERATIVNO RAZMNOŽAVANJE VINOVE LOZE	razmnožavanje vinove loze sjemenkama. Primenjuje se samo u naučne svrhe u cilju dobijanja novih sorti.
GEOGRAFSKA ŠIRINA (latituda)	geografski pojam od velikog uticaja na uspijevanje vinove loze. Uspješno gajenje vinove loze odvija se na sjevernoj polulopti između 30 i 50 stepena, a na južnoj između 20 i 40 stepena.
GIO DVOGUBI	vidi Gio dvokraki.
GIO DVOKRAKI (Gio dvogubi, bordovska rezidba, dvokraki uzgoj)	uzgojni oblik sa dva kraka odnosno rodna čvora gde se na svakom kraku nalaze kondir i luk. U svakom rodnom čvoru obavlja se kombinovana rezidba tj. luk sa lastarima koji su doneli rod uklanja se do osnove, gornji lastar na kondiru reže se na luk, a donji na kondir.
GIO JEDNOGUBI	vidi gio jednokraki.
GIO JEDNOKRAKI (Gio jednogubi)	naziv za uzgojni oblik čokota sa jednim krakom odnosno rodnim čvorom u kojem se primenjuje kombinovana rezidba. U rodnom čvoru na kojem se nalazi kondir i luk, luk sa lastarima koji su donjeli rod uklanja se do osnove, gornji lastar na kondiru reže se na luk, a donji na kondir.
GIO REZ	vidi kombinovana rezidba.
GIO-PUSAR	uzgojni oblik čokota sa dva kraka odnosno rodna čvora od kojih je jedan krak samo sa kondirom, a na drugom kraku se nalazi kondir i luk. U rodnom čvoru na kojem se nalaze kondir i luk, luk koji je donio rod uklanja se do osnove, gornji lastar na kondiru reže se na luk, a donji na kratak kondir. U rodnom čvoru sa kondirom, gornji lastar na kondiru se uklanja, a donji reže ponovo na kondir.
GIPS	krečno đubrivo koje povoljno utiče na vegetativni razvoj i rodnost vinove loze. Đubrivo se koristi u količini 400 - 500 kg po hektaru kao što je primer sa beskrečnim glinušama.
GIDŽA	vidi čokot.
GOD	godišnji priraštaj drveta na osnovu kojeg se zaključuje o starosti čokota vinove loze.
GODIŠNJE TEMPERATURNO KOLEBANJE	temperaturna razlika izmeću najtoplijeg i najhladnijeg meseca u godini.
GREBENICA	vidi razmnozavanje loze položnicama.
GREDELJ	univerzalni nosač na kojeg se mogu montirati djelovi kako za duboku tako i za plitku obradu zemljišta.
GROŽĐANI SOK	sok dobijen muljanjem svježeg grožđa.
GROŽĐE	proizvod koji se dobija od vinove loze. Smatra se kao najkompletnije voće, jer pored šećera, kiselina i mineralnih materija sadrži i kompleks vitamina, koji igraju veliku ulogu u ishrani, lečenju i održavanju zdravlja ljudi. Grožđe se pored trošenja u svježem stanju koristi najvećim djelom za proizvodnju vina, a manjim djelom u proizvodnji jakih alkoholnih pića, grožđanog soka i drugih prerađevina od grožđa kao što su: slatko, kompot i dr.
GROZD	oplođena cvast vinove loze (oplodnjom cvjetova i obrazovanjem bobica cvast vinove loze postaje grozd). Delovi grozda su: bobice, peteljkovina i peteljka grozda. Grozd po obliku može biti: cilindričan, kupast, cilindrično-kupast, krilast i razgranat. Grozd po veličini može biti: vrlo mali, mali, srednji, veliki i vrlo veliki. Grozd po zbijenosti može biti: veoma rastresit, rastresit, zbijen i veoma zbijen. Grozd ima najčešće 80 do 150 bobica.
GROZDINKA	vidi peteljkovina.
GROZDOV MOLJAC (Polichrosis botrana)	insekt koji napada i pravi štete na bobicama vinove loze.
GUYOT DOUBLE	vidi Gio dvokraki.
GUYOT SIMPLE	vidi Gio jednokraki.
H
HELIOTERMIČKI KOEFICIJENT (heliotermički proizvod)	bioklimatski pokazatelj koji govori o povoljnosti nekog područja s obzirom na osvjetljenost, definisan je formulom: Hp = (Te * Tp) / 1.000.000, gdje je: Hp = vrijednost helotermičkog koeficijenta (proizvoda), Te = suma efektivnih temperatura u posmatranom periodu, Tp = suma časova potencijalnog trajanja sunčeva sjaja (kao dužina dana) u istom periodu. Prema kriterijumima Branas-a, Bernon-a i Levadou-a kao optimalne vrijednosti ovog pokazatelja za uspješno gajenje vinove loze smatraju se vrijednosti iznad 4,5. Isti autori smatraju da gajenje vinove loze nije moguće u oblastima gde su vrijednosti ovog koeficijenta niže od 2,6 što je ustvari i sjeverna granica uzgoja vinove loze.
HEMIJSKI SASTAV ZEMLJIŠTA	obezbjeđenost zemljišta hranljivim elementima neophodnim biljci tokom njenog vegetativnog i životnog ciklusa. Najznačajniju ulogu u životu vinove loze imaju makroelementi: azot, fosfor, kalijum, kalcijum, gvožđe, sumpor, magnezijum i mikroelementi: bor, cink, mangan, bakar, nikal itd. U pogledu kiselosti zemljišta vinova loza uspeva na slabo kiselim, neutralnim i slabo alkalnim zemljištima (pH 5,5 - 7,2).
HERBICID	hemijsko sredstvo koje se koriste za uništavanje korova. Svaki od herbicida (simazin, atrazin, monuron, diuron i dr.) ima svoje specifično delovanje i najpovoljnije način i vrijeme tretiranja.
HERMAFRODITAN CVIJET (dvopolan cvijet)	morfološki i funkcionalno dvopolan cvijet (ima normalno razvijene i tučak i prašnike).
HETEROZIS	pojava kada se među sijancima u prvoj generaciji pojavljuju i sijanci koji se odlikuju posebnom bujnošću, izuzetno krupnim grozdom, veoma velikim bobicama i vrlo visokim prinosom grožđa.
HIBRID	biljka nastala ukrštanjem - polnom hibridizacijom.
HIBRIDIZACIJA	ukrštanje dveju sorti iste vrste (međusortno ukrštanje - intraspecies ukrštanje) ili ukrštanje dveju sorti različitih vrsta, odnosno ukrštanje dveju različitih vrsta (međuvrsno ukrštanje - interspecies ukrštanje).
HIDROBUR	traktorski priključak - agregat koji se koristi prilikom sadnje loze, sastoji od rezervoara za vodu, jedan ili dva metalna injektora iz čijeg konusnog vrha izlazi voda pod pritiskom i pravi jamić u koji se stavlja kalem, prporak ili reznica.
HIDROTERMIČKI KOEFICIJENT	bioklimatski pokazatelj koji govori o obazbjeđenost jednog područja sa vlagom. Definisan je formulom: Hk = (H / T) * 10, gde je: Hk = vrijednost hidrotermičkog koeficijenta, H = količina padavina u posmatranom periodu (obično period vegetacije), T = suma aktivnih temperatura u posmatranom periodu. Prema kriterijumima Seljaninova vrijednosti koeficijenta do 1,0 označavaju nedovoljnu vlažnost zemljišta, vrijednosti izmeću 1,0 i 2,0 zadovoljavajući režim vlažnosti, a vrijednosti koeficijenta preko 3,0 ukazuju na pretjeranu vlažnost.
HLOROFILNA ZRNCA	dijelovi hloroplasta, sastavni dio biljne ćelije.
HLOROPLASTI	dijelovi biljne ćelije u kojima su smeštena hlorofilna zrnca.
HLOROZA	poremećaj fiziološke prirode koji se manifestuje pojavom žutog lišća na čokotu vinove loze. Najčešći uzrok ovoj pojavi je poremećaj u metabolizmu gvožđa. Hloroza se najčešće pojavljuje kod loznih podloga, jer mnoge od njih ne podnose veće doze kreča. Lišće zahvaćeno hlorozom dobija prvo zelenožutu, zatim žutu i na posletku mrku boju koja na kraju dovodi do potpunog uvenuća lišća i njegovog opadanja. Na ovaj način smanjuje se fotosintetska aktivnost čokota pri čemu nastaju ozbiljni poremećaji u rastenju i plodonošenju. Jedno od sredstava za suzbijanje hloroze je zelena galica (sulfat gvožđa), koja se u proljeće razbaca po zemljištu i zaore u količini od 200 do 300 grama po kvadratnom metru ili se tokom ljeta vrši prskanje lišća u koncentraciji od 1%.
HUMIFIKACIJA	mjera koja ima za cilj unošenje humusa u zemljište i na taj način povećanje plodnosti zemljišta.
HUMKA	sloj rastresite zemlje kojim se prekriva kalem poslije kalemljenja na stalnom mjestu ili kalem poslije izvršene sadnje.
HUMUS	najvažniji elemenat plodnosti zemljišta i glavni činilac fizičkih i bioloških svojstava zemljišta. Količina humusa u zemljištu treba da iznosi oko 3%. Za povećanje 1% humusa do dubine 10 cm potrebno je u zemljište unijeti 25000 kg stajnjaka po hektaru.
I
IBPGR (IBPGR=International Board for Plant Genetic Resources)	internacionalni Savjet za biljne genetičke resurse.
IMPREGNACIJA	postupak kojim se vrši zaštita drvenih stubova od trulenja i tako produžava njihova trajnost. Impregnacija stuba može se obaviti: nagorjevanjem, u plavom kamenu, u katranu, u kreozotnom ulju, u sublimatu, preparatom zvanom "ksilon U" ili u solima volframa.
INDIVIDUALNA SELEKCIJA	vidi klonska selekcija.
INDIVIDUALNI SEKTOR	vidi privatni sektor.
INKLINACIJA TERENA	vidi nagib terena.
INTERFASCIKULARNI KAMBIJUM	vidi kambijum.
INTERKUTIS	prvi sloj ćelija primarne kore u primarnoj anatomskoj građi korjena, ima zaštitnu funkciju i smatra se da postojanje dva sloja ovih ćelija kod američkih vrsta i njihovih hibrida koji se koriste kao lozne podloge uzrokuje otpornost ovih podloga na ubode filoksere.
INTERNODIJ	vidi članak.
INTERSPECIES	sorta vinove loze dobijena ukrštanjem dveju različitih vrsta (međuvrsno ukrštanje - interspecies ukrštanje).
INTRODUKCIJA	uvođenje u proizvodnju sorti iz drugih područja.
ISTOČNOAZIJSKE VRSTE	jedna od grupa podroda Euvitis. Do danas je opisano oko 40 vrsta. Više vrsta ima jestive plodove, a većina ih je osjetljiva na filokseru, kreč i na gljivične bolesti. Vrste iz ove grupe su otporne na niske temperature (Vitis amurensis). Raširene su u Sibiru, istočnoj Mongoliji, Japanu, Koreji i Kini.
ITALIJANSKA PERGOLA	uzgojni oblik visokog stabla sa 4 rodna čvora u istoj ravni na visini od oko 180 cm. U rodnim čvorovima obavlja se kombinovana rezidba. Naslon za ovu pergolu čini stub iste visine kao i stablo kordunice na koji je postavljena horizontalna prečka na kojoj je razmešteno 5 do 6 redova žica. Ova kordunica pripada tipu pergole otvorenog ravnog krova.
IZRAELSKA PERGOLA	uzgojni oblik visokog stabla sa dva kraka u kojima su formirana po dva rodna čvora u kojima se primenjuje kombinovana rezidba.
IZRAŽENOST KLJUNA SJEMENKE	ampelografsko svojstvo sjemenke koje se utvrđuje u cilju opisa i raspoznavanja sorti vinove loze. Kljun sjemenke može biti: kratak, srednji ili dugačak.
IZRAŽENOST ŠALAZE SJEMENKE	ampelografsko svojstvo sjemenke koje se utvrđuje u cilju opisa i raspoznavanja sorti vinove loze. Šalaza (halaza) može biti: jasno ili slabo izražena. Prema položaju šalaza se može nalaziti: na sredini sjemenke, bliže kljunu ili bliže urezu sjemenke.
IZRAŽENOST ZUBACA LISKE	ampelografsko svojstvo lista koje se utvrđuje u cilju opisa i raspoznavanja sorti vinove loze. S obzirom na odnos koji može postojati između visine i osnove zupca, zupci mogu biti: vrlo oštri, odnos veći od 1; oštri, odnos veći od 0,75; široki, odnos veći od 0,50; vrlo široki, odnos veći od 0,25 ili zupci nisu izraženi, odnos manji od 0,25.
J
JALOVAK	jednogodišnji nerodni lastar razvijen najčešće iz spavajućeg pupoljka.
JASTUČIĆ PETELJČICE	ampelografsko svojstvo bobice koje se utvrđuje u cilju opisa i raspoznavanja sorti vinove loze. Jastučićem se naziva proširenje vrha peteljičice kojim je ona vezana za bobicu. Jastučić može biti: izražen ili slabo izražen.
JEDNODOMA BILJKA	biljka koja ima samo ženske (funkcionalno ženske cvjetove) ili samo muške (funkcionalno muške cvetove) cvjetove.
JUPITER KALEMLJENJE	jedan od načina mašinskog kalemljenja kada se na reznici podloge i plemke prave jezičci u obliku latiničnog slova "Z".
K
KADILAK KALEMLJENJE	način kalemljenja koje se primenjuje kada se žele izbeći slabe strane kalemljenja u procjep, u prvom redu izostanak berbe grožđa. Kod ovog načina kalemljenja se tokom jeseni napravi kosi rez (zasečak) na stablu čokota nekoliko cm iznad površine zemlje u koji se stavi (uvuče) plemka. Plemka se veže i zatim prekrije trošnom zemljom. Zarašćivanje je još tokom jeseni. Čokot daje rod već u sledećoj godini kada se rezidbom uklanja i dio čokota iznad kalemljenog mjesta.
KALCIFIKACIJA	mjera koja se primjenjuje na zemljištima koja imaju kiselu reakciju. Poznato je da vinova loza najbolje uspjeva na zemljištima čija se pH vrednos kreće od 6 do 7. Prema pH reakciji zemljišta se svrstavaju u sledeće grupe: 1. veoma kisela zemljišta, pH 4,5; 2. kiselo zemljište, pH 4,5 - 5,5; 3. slabo kiselo zemljište, pH 5,5 - 6,5; 4. neutralno zemljište, pH 6,5 - 7,2; 5. krečno zemljište, pH preko 7,2. Krečnjak treba rasuti krajem jeseni, u toku zime ili 15 - 20 dana pre rigolovanja.
KALCIJIM	hranljivi elemenat koji u zemljištu vrši neutralizaciju raznih kiselina i potpomaže radu mikroflore koja preobražava organski azot u mineralni i time ga čini pristupačnim lozi. Kod domaće loze višak kalcijuma može izazvati negativne posljedice, koje se prvenstveno ispoljavaju u pojavi žutila lista - hloroze, zatim u osipanju cvjetova, usporavanju sazrijevanja, opadanju prinosa, pogoršavanju kvaliteta grožđa i vina itd.
KALCIJUM-AMONIJUM NITRAT (KAN, nitromonkal, kalkamon)	azotno đubrivo koje sadrži 21% azota. Pogodno za prihranjivanje kiselih i beskrečnih zemljišta, ali ne sme doći u direktan dodir sa lišćem i žilama. Đubrivo se koristi u količini od 150 do 300 kg po hektaru.
KALCIJUM CIJANAMID (krečni azot)	azotno đubrivo koje sadrži 16 - 22% azota. Pogodan za zemljišta sa malim sadržajem kreča. Rastura se prije kretanja vegetacije, jer oštećuje zelene dijelove loze. Đubrivo se koristi u količini od 300 do 400 kg po hektaru.
KALCIJUM NITRAT	vidi norveška šalitra.
KALEM (cijep, navrtak, neožiljeni kalem)	jedinka nastala spajanjem reznice podloge sa plemkom. Donji dio kalema naziva se podloga - hipobiont, a gornji plemka - epibiont; (ožiljeni kalem, sadnica vinove loze), sadnica kojim se vrši podizanje vinograda. Ožiljeni kalem je kalem kod kojeg je obrazovan korenov sistem na podlozi, a iz okca plemke razvijen lastar. Kalem prve klase mora da zadovolji sljedeće uslove: da je spojno mjesto potpuno sraslo, da na bazalnom dijelu ima najmanje tri dobro razvijene i simetrično rasporđene žile, da žile i korjenov struk nisu oštećeni bolestima i štetočinama ili mehanički prilikom vađenja, da je na lastaru namanje 8 do 10 potpuno sazrelih i zdrvenjenih koljenaca sa nepovrđenim okcima. Kalemovi druge klase ili se vraćaju ponovo u prporište ili se uništavaju.
KALEMARNICA	prostorija u kojoj se obavlja kalemljenje vinove loze.
KALEMLJENJE NA SEDLO (sedlasto kalemljenje)	varianta kalemljenja na zeleno, kalemljenja u procjep kada su podloga i plemka iste debljine. Postoji tzv. sedlasto kalemljenje i obrnuto sedlasto kalemljenje. Kod sedlastog kalemljenja na podlozi se umjesto rascjepa pravi isječak u koji se stavlja plemka zasječena u obliku klina, a kod obrnuto sedlastog kalemljenja isječak se pravi na plemki dok je podloga zasječena u obliku klina.
KALEMLJENJE NA ZELENO	kalemljenje koje se obavlja u fazi intenzivnog porasta loze, a to je najčešć između 15 maja i 15 juna.
KALEMLJENJE NA ZRELO	kalemljenje koje se vrši u vinogradu ili rastilu u proljeće u vreme kada je suzenje loze praktično već završeno, a u kalemarnici počinje još tokom zime, prije ili kasnije što zavisi od količine materijala za kalemljenje stim što se mora završiti prije kretanja vegetacije.
KALEMLJENJE OKULIRANJEM	način kalemljenja: kalemljenje na budni pupoljak i kalemljenje na spavajući pupoljak (okce). Kalemljenje na budi pupoljak obavlja se obično polovinom juna u vrijeme kada se kora lako odvaja od drveta. Kada lastari podloge namenjeni kalemljenju dostignu dužinu od oko 50 cm sa njih se od osnove do mjesta kalemljenja uklanjaju listovi i zaperci. Na mjestu kalemljenja, na gornjoj trećini članka podloge pravi se rez u obliku slova "T". Plemka se sa reznice isječe tako da sa suprotne strane okca ostavi dio drveta i kore dužine oko 2 cm (oko 1 cm ispod i oko 1 cm iznad okca), a na strani okca lisna drška skrati na polovinu. Plemka se zatim stavi u rez podloge i priveže gumicom, iznad mjesta kalemljenja lastar podloge se prekrati ostavljajući samo jedno koljence sa listom. Kalemljenje na spavajući pupoljak obavlja se tokom augusta ili septembra tako što se na podlozi praktično izreže dio podloge u koji se stavlja plemka sa jednim okcem. Okalemljeno mjesto se veže i prekrije zemljom. U proljeće naredne godine kalem se odgrne i utvrdi rezultat kalemljenja, ako je kalemljenje uspjelo, podloga se iznad spojnog mesta ukloni rezidbom.
KALEMLJENJE POD KORU	način kalemljenja koji se primenjuje kada je podloga deblja od plemke, a obavlja se u proljeće u vremenu od kretanja sokova u podlozi do oko polovine aprila. Podloga se prekrati na željenoj visini, presjek zagladi, a zatim se vertikalno prema dolje rasječe kora u dužini 3 do 4 cm. Rasječena kora se malo razvrne i stavi plemka. Plemka se veže, a presjek podloge se premaže voskom.
KALEMLJENJE U POLUPROCJEP	način kalemljenja koje se obavlja na podlozi koja je deblja od plemke, ali umjesto da se pravi rascjep skroz preko presjeka on se pravi samo sa jedne strane presječene podloge. Sve ostalo je isto kao kod kalemljenja u procjep.
KALEMLJENJE U PROCJEP	način kalemljenja koji se može obavljati kada je podloga i plemka iste debljine ili kada je podloga deblja od plemke. Kalemljenje kada je podloga i plemka iste debljine vrši se u vinogradu tj. na stalnom mjestu i to na jednogodišnju ili dvogodišnju podlogu. U proljeće kada okca nabubre čokot se odgrne i stablo presječe makazama na oko 3 cm ispod površine zemlje. Sačeka se 10 do 15 dana da se završi suzenje da se plemka prilikom kalemljenja ne bi ugušila u soku biljke. Presjek se zatim zagladi oštrim nožem i načini rascjep dubine 3-4 cm u koji se stavlja plemka. Sljedi vezivanje plemke i pravljenje humke od rastresite zemlje u kojoj se mora održavati mrvičasta struktura tokom vegetacije.Kalemljenje u procjep kada je podloga deblja od plemke obavlja se na starijem čokotu. Čokot se u proljeće malo dublje odgrne, testericom se prekrati cijelo stablo na oko 3 cm ispod površine zemlje i tako ostavi 10 do 15 dana da se dobro "isplače". Po završetku suzenja presjek se zagladi oštrim nožem. Na podlozi se zatim pravi rascjep u koji se stavlja plemka sa dva okca. U procjep se stavljaju dvije plemke, kalem se potom veže, voskom se premaže presjek na podlozi i pravi humka koja se uklanja tek u avgustu. Kod ovog načina kalemljenja berba grožđa je izgubljena za 1 do 2 godine.
KALEMLJENJE U VIDU ISJEČKA	način kalemljenja koji se primjenjuje kada je podloga deblja od plemke. Na skraćenoj podlozi nožem se pravi trouglasti isječak u koji se stavlja plemka zasječena u vidu trouglastog klina. Sve ostale radnje su kao kod kalemljenja u procjep.
KALEMLJENJE ZRELO NA ZELENO	način kalemljenja kod kojeg se zrela plemka kalemi na zelenu podlogu. Plemke se do momenta kalemljenja čuvaju u mahovini ili drugom pogodnom materijalu na hladnom mjestu. Spajanje se vrši nisko pri osnovi zelenog lastara. Plemka sa jednim okcem pripremi se kao kod engleskog spajanja, ali bez jezička. Vezivanje se obavlja materijalom koji se rasteže sa porastom lastara-kalema (gumica).
KALEMLJENJE	najčešći način vegetativnog razmnožavanje vinove loze. Kalemljenje je radnja kojom se živi dio jednog čokota spaja sa živim dijelom drugog čokota. Ovako spojeni dijelovi čokota nazivaju se kalemovi. Donji dio kalema naziva se podloga, a gornji dio plemka. S obzirom na materijal sa kojim se radi, kalemljenje može biti: kalemljenje na zrelo i kalemljenje na zeleno. S obzirom kako se kalemljenje izvodi ono može biti: ručno i mašinsko. S obzirom na mjesto obavljanja kalemljenja ono može biti: kalemljenje u vinogradu, rastilu ili prporištu (otvoreni prostor) i kalemljenje u kalemarnici (zatvoreni prostor). S obzirom na vrijeme, kalemljenje se može izvoditi: u toku zima - proljeće, proljeće - ljeto i tokom jeseni. Postoji više načina kalemljenja i to: kalemljenje u procjep, kalemljenje u poluprocjep, spajanje na jezičak (englesko kalemljenje), kalemljenje na spavajući pupoljak, kalemljenje pod koru, prosto spajanje, kalemljenje na budi pupoljak.
KALENJE LOZE	kompleks promjena koji se odvijaju u biljci u cilju njenog uspješnog suprostavljanja dejstvu niskih temperatura.
KALIJUM KARBONAT	kalijumovo đubrivo sa 58 - 60% kalijum oksida.
KALIJUM SULFAT	kalijumovo đubrivo sa 48 - 52% kalijuma, jedno od najboljih kalijumovih đubriva za potrebe vinove loze. Đubrivo se koristi u količini od 150 do 400 kg po hektaru.
KALIJUM	elemenat mineralne ishrane čija je uloga mnogostruka. Pod uticajem kalijuma povećava se količina šećera i ekstrakta u širi grožđa, a smanjuje količina ukupnih kiselina. Nedostatak kalijuma ispoljava se u nenormalnom radu ćelija, poremećaju obrazovanja sjemenki, usporavanju fotosinteze, nedovoljnoj zrelosti lastara, osjetljivosti loze prema mrazu, suši i bolestima, opadanju kvaliteta grožđa, potamnjivanju lišća itd. Smatra se da je zemljište srednje obezbeđeno kalijumom ako 100 grama vazdušno suve zemlje sadrži između 25 i 50 mg kalijuma ili ako se količina kalijuma u lišću kreće oko 1,30% od suve materije. Dodavanjem u zemljište 60 kg/ha kalijuma (K2O) ili 300 kg/ha kalijumsulfata povećava se količina kalijuma za 1 mg.
KALIJUMOVA SO	kalijumovo đubrivo sa 40 - 60% kalijuma. Nije preporučljivo da se pri podizanju vinograda stavlja u većoj dozi u jamu, jer negativno utiče na razvoj kalema, lako se ispira.
KALIJUMOVO ĐUBRIVO	mineralno đubrivo koje u svom sastavu ima samo ili pretežno kalijum kao hranljivi elemenat. Od kalijumovih đubriva poznata su: kalijum sulfat, kalijumova so i kalijum karbonat. Kalijumova đubriva dodaju su u količini od 200 do 300 kg po hektaru.
KALKAMON	vidi kalcijum-amonijum nitrat.
KALUS	obrazovano tvorno tkivo na spojnom mjestu kalema.
KALUSIRANJE	proces obrazovanja tvornog tkiva na spojnom mjestu, srastanje spojnog mjesta podloge i plemke.
KAMBIJUM	sekundarno tvorno tkivo nastalo djelenjem ćelija smještenih sa unutrašnje strane floema i vanjske strane ksilema (fascikularni kambijum) i ćelija sržnih zraka koje se nalaze u nivou kambijalnih zona liko-drvenih snopića (interfascikularni kambijum).
KAN	vidi kalcijum-amonijum nitrat.
KARBAMID (urea)	azotno đubrivo sa 46% azota, pogodno za prihranjivanje i osnovno đubrenje.
KASNA SORTA	vidi pozna sorta.
KAZARSA	uzgojni oblik čokota (modifikovana silvoz kordunica), kod kojeg se u jedno sadno mjesto sade dva čokota. Horizontalni kraci kordunice postavljeni su na visini od 150 cm. U rodnim čvorovima se obalja isključivo duga rezidba. Orezani lukovo savijeni su koso prema dole, odnosno vise slobodno.
KAZENAVLJEVA KORDUNICA	tip horizontalne, jednospratne, jednokrake kordunice kod koje je horizontalni krak obično dužine 120 do 150 cm na kojem je raspoređeno 3 do 5 rodnih čvorova u kojima se primenjuje kombinovana rezidba po principu gio reza. Lukovi kod ove kordunice postavljaju se koso prema gore pod uglom od 45 stepeni.
KLASIRANJE	postupak u proizvodnji korjenjaka ili kalemova koji se obavlja u cilju razdvajanja korjenjaka odnosno kalemova u dvije klase, prvu ili drugu.
KLEISTOGAMIJA	oprašivanje, oplodnja i pojava prve etape razvitka ploda u zatvorenom cvjetu.
KLICA (embrio)	dio sjemenke (rezultat spajanja jajne ćelije sa jednom od spermija).
KLIMATSKI ČINIOCI	klimatski faktori od kojih su najvažniji: toplota, sunčeva svetlost, vlaga i vetar. Ovo su tzv. faktori spoljne sredine i od presudnog su uticaja na uspjevanje vinove loze.
KLON	potomstvo koje je razmnoženo vegetativnim putem i vodi porijeklo od jednog čokota (jedne individue).
KLONSKA SELEKCIJA	specifičan oblik odabiranja koji je svojstven biljkama koje se vegetativno razmnožavaju.
KOEFICIJENT PLODNOSTI	prosječan broj grozdova po jednom rodnom lastaru. Broj grozdova po čokotu podjeljen sa brojem rodnih lastara po čokotu.
KOEFICIJENT RODNOSTI	prosječan broj grozdova po jednom razvijenom lastaru. Broj grozdova po čokotu podjeljen sa brojem ukupno razvijenih lastara po čokotu (rodnih i nerodnih).
KOLAC	materijal koji služi kao naslon za vinovu lozu. Kolje se izrađuje od: drveta, metala, talasaste ili deblje ravne žice, betona i plastične mase. Drveni kolac se najčešće pravi od kleke (vek trajanja preko 20 godina), hrasta (15 godina) i kestena (12 godina), debljine 5 do 6 cm i dužine do 200 cm. Kolac od ravne ili talasaste žice izrađuje se od mekšeg nerđajućeg čelika ili od gvožđa koje se koristi pri betoniranju, debljine je 8 do 10 mm. Kolac od betona izrađuje se od prenapregnutog betona, prečnika 3 do 5 cm. Kolac od plastične mase, oblika pune ili šuplje cijevi izrađuje se od poliesterskih masa, prečnika je 3 do 5 cm.
KOMBINOVANA REZIDBA (mešovita rezidba)	tip rezidbe kada se na čokotu rezidbom ostavljaju i kondiri i lukovi, odnosno kada se u rodnom čvoru rezidbom ostavlja kondir i luk.
KOMPLEKSNO ĐUBRIVO	mineralno đubrivo koje predstavlja hemijsko jedinjenje u kojem su zastupljena dva ili tri hranljiva elementa. Ova đubriva mogu biti dvojna (sadrže dva hranljiva elementa) ili trojna (sadrže tri hranljiva elementa). Količinski sastav složenih đubriva označava se brojkama koje predstavljaju i određenu kombinaciju đubriva. Đubrivo 8:16:24 ima u svom sastavu 8 kg azota, 16 kg fosfora i 24 kg kalijuma u 100 kg kompleksnog đubriva (NPK đubriva).
KOMPOST	organsko đubrivo koje se dobija od odpadaka loze, komine i sl. materijala.
KONDIR	dio jednogodišnjeg rodnog lastara orezan na 1 do 5 okaca.
KONTURNA SADNJA	sadnja vinove loze na lakše nagnutom zemljištu bez pravljenja terasa.
KONTURNA TERASA	tip terase kod koje se sadnja obavlja po izohipsi.
KOLJENCE	zadebljali dio lastara.
KORA	vidi lika.
KORDUNICA	naziv za duži horizontalni ili vertikalni krak čokota.
KORJEN	podzemni dio čokota vinove loze razvija se iz sjemenke (generativnim putem) ili iz reznice (vegetativnim putem).
KORJENILIŠTE	vidi prporište.
KORJENOV STRUK	vidi korjenovo stablo.
KORJENOVA DLAČICA	rizodermalni izraštaj ćelija rizodernisa.
KORJENOVO STABLO	dio reznice koji se stavlja u zemlju radi ukorjenjavanja.
KORJENJAK (prporak)	ožiljena reznica, bilo podloge ili plemenite loze, koja potiče od jednogodišnjeg lastara proizvedenog u matičnjaku vinove loze. Korjenjaci se klasiraju u dvije klase. Korjenjak prve klase treba da zadovolji sljedeće uslove: da ima 3 - 5 dobro razvijenih i simetrično raspoređenih žila, da je korjenovo stablo zdravo i neoštećeno, da je prečnik korjenovog stabla debljine najmanje od 8 do 10 mm i da je lastarić potpuno sazreo, neoštećen, zdrav i da ima dužinu od najmanje 50 cm. Korjenjaci druge klase najčešće se ponovo vraćaju u prporište.
KORIN PARENHIM	više slojeva ćelija primarne kore u primarnoj anatomskoj građi korjena između interkutisa i endodermisa.
KOROV	biljke koje samoniklo rastu u vinogradu. Veoma su štetne jer pored toga što troše hranljive materije, one crpe i velike količine vode i na taj način isušuju zemljište. Najčešći korovi u vinogradu su: mišjakinja, štir, lisičiji rep, loboda, vilina kosica (jednogodišnje biljke), te zubača, pirevina, sirak, palamida, poponac (višegodišnje biljke).
KRČENJE	radovi na zemljištu kojima se uklanjaju stari dotrajali čokoti, dotrajali voćnjak, šikara, proređena šuma ili ratarske kulture.
KRAJINSKA REZIDBA	vidi rezidba u glavu.
KRAK	višegodišnji ogranak stabla, koji može imati horizontalan ili vertikalni položaj na kojem se obrazuje ili obrazuju rodni čvorovi u kojima su razmješteni rodni elementi: kondiri, lukovi ili kondiri i lukovi.
KRATKA REZIDBA	tip rezidbe kada se na čokotu ili pojedinom rodnom čvoru rezidbom ostavljaju samo kondiri.
KRATKA REZNICA	dio lastar sa jednim ili dva okca, služi obično kod kalemljenja ili pri razmnožavanju vrlo rijetke sorte (kada na raspolaganju stoji samo nekoliko okaca).
KRATKE DLAČICE (četinaste dlačice)	dlačice koje se nalaze na nervima i uglovima nerava lista i ne mogu se obrisati sa lista. To su bezbojne, uspravne, šiljaste dlačice sa debljim ćelijskim zidovima, dužine 1-3 mm. Rijetko se nalaze na vrhu lastara. Mogu biti: jednoćelijske ili višećelijske. U zavisnosti od gustine razlikuju se dva stepena intenziteta maljavosti: a) samo malo maljavo, kada su dlačice rijetke i b) baršunasto maljavo, kada su dlačice guste.
KRATKI KONDIR	jednogodišnji rodni lastar orezan na 1 do 3 okca.
KRATKI LUK	jednogodišnji rodni lastar orezan na 6 do 9 okaca.
KREČNI AZOT	vidi kalcijum cijanamid.
KREČNO ĐUBRIVO	mineralno đubrivo koje u svom sastavu ima pretežno kalcijum. Od krečnih đubriva najčešće su u upotrebi krečnjak i gips.
KREČNJAK (kalcijum karbonat)	krečno đubrivo koje potpomaže rad bakterija nitrifikatora i ima važnu ulogu u stabilizaciji zemljištaĻinilac je njegove strukture. Đubrivo se koristi u količini i do 10.000 kg po hektaru
KRETANJE SOKOVA	prva fenofaza u toku godišnjeg ciklusa razvoja vinove loze. Karakteriše se pojavom soka na presjeku lastara prilikom rezidbe na kraju perioda mirovanja loze ili na početku vegetacije i poznato je i pod nazivom "plač vinove loze".
KRMELJ	vidi crno okce.
KRUNIČNI LISTIĆI	vidi krunica.
KRUNICA (krunični listići)	dio cvijeta vinove loze, sastavljena je od pet sraslih listića koji obrazuju kapicu koja prekriva tučak i prašnike. Specifičnost cvijeta vinove loze.
KSILEM	vidi drvo.
L
LAČENJE LASTARA (plevljenje lastara, uklanjanje suvišnih lastara)	pod lačenjem se podrazumjeva ručno uklanjanje suvišnih mladih lastara koji su se razvili na rezniku, kondiru, luku, glavi čokota, kraku ili stablu. Lačenje se vrši u vrijeme kada lastari dostignu dužinu oko 20 cm, tj. kada je na čokotu moguće razlikovati rodne od nerodnih lastarića.
LASTAR	izdanak vinove loze koji se obrazuje u toku vegetacije iz zimskih okaca na jednogodišnjim lastarima (rodni lastar) ili iz spavajućih pupoljka (jalovak-nerodni lastar). Lastar vinove loze sastavljen je od: članaka (internodija) i koljenaca (nodusaĻvorova, zglavaka) na kojima su smještena okca. U zavisnosti od doba vegetacije na koljencu se mogu naći: listovi, cvasti ili grozdovi, vitice, a često i zaperci. Kod lastara vinove loze izražena je asimetričnost tako da se razlikuju četri starane: leđna (dorzalna), trbušna (ventralna), žljebna i ravna. Po dužini lastara listovi su raspoređeni naizmjenično i nalaze se na svakom koljencu. Generativni organi, cvasti (grozdovi) i vitice su raspoređene po formuli 2+0 tj. pojavljuju se na dva susjedna koljenca, a treće je slobodno. Poslije pojave vitice nepojavljuje se cvast.
LASTARANJE	vidi pupanje.
LATITUDA	vidi geografska širina.
LEĐNA STRANA	vidi dorziventralnost.
LENGER	vidi anker.
LENGERISANJE	učvršćivanje čeonih stubova špalira. Stubovi se mogu učvrstiti lengerom od kamena, metalnim lengerom, betonskim stabilizatorom i podupiračem.
LIKA (floem)	sloj ćelija u anatomskoj građi drveta nastao diferenciranjem ćelija smještenih na spoljnoj strani kambijuma obrazujući tako meku liku (sitaste cijevi, ćelije pratilice i likin parenhim) i tvrdu liku (likina vlakna).
LISKA	dio lista bez lisne drške. Na mjestu spajanja lisne drške sa liskom uočava se jedno proširenje tzv. drškina tačka od ovog mesta drška se račva u pet glavnih nerava (centralni-srednji, dva lijeva i dva desna, odnosno dva gornja i dva donja). Liska može biti cijela ili manje ili više urezana. Kod urezanih liski razlikuju se: drškin urez, dva gornja i dva donja bočna ureza, kao i isječke: vršni isječak, dva gornja i dva donja bočna isječka. Liska ima gornji dio - lice i donji dio - naličje. Liska može biti maljava ili gola. Liska je različito obojena, lice je uvjek tamnije od naličja. Po obliku liska može biti: okrugla, bubrežasta, srcasta, klinasta i rijetko zarubljena. Po veličini liska može biti: mala, srednje velika, velika i vrlo velika. Obod liske je većinom nazubljen.
LISNA DRŠKA (peteljka lista)	dio lista kojim je list učvršćen za lastar.
LIST	vegetativni organ vinove loze u kojem se obavlja proces fotosinteze. Sastavljen je od liske i lisne drške. Spoljni izgled lista služi kao jedno od obilježja za raspoznavanje vrsta i sorti. Prema obliku list vinove loze može biti: okruglast, srcast, bubrežast, klinast i zarubljen. Prema veličini list može biti: mali, srednji i veliki.
LOKALITET (potes)	najmanja teritorijallna jedinica koja se odlikuje homogenim agroekološkim faktorima.
LOZNA GRINJA (Eriophies vitis)	insekt koji napada i oštećuje list vinove loze.
LOZNI RASADNIK	vidi rasadnik.
LUK	dio jednogodišnjeg rodnog lastara orezan na 6 do 15 okaca, dugo rodno drvo.
LJ
LJETORAST	prirast loze tokom jedne vegetacije.
LJETNJA OBRADA	oranje zemljišta tokom ljeta na dubinu od 6 do 15 cm, a ima za svrhu uništavanje korova, razbijanje pokorice, očuvanje vlažnosti, povećanje aeracije i izbjegavanje posljedica dugotrajne suše odnosno pucanja zemljišta.
LJETNJI PUPOLJAK	vidi zaperkov pupoljak.
M
MALJAVOST DRŠKE LISTA	ampelografsko svojstvo lista koje se utvrđuje u cilju opisa i raspoznavanja sorti vinove loze. Prema maljavosti drška lista može biti: gola, svilenomaljava, baršunasta, paučinasta, pahuljasto vunasta, pustenaĻekinjasta.
MALJAVOST LISTA	ampelografsko svojstvo lista koje se utvrđuje u cilju opisa i raspoznavanja sorti vinove loze. Maljavost lista izražava se kroz maljavost lica i naličja liske, kao i maljavost nerava sa obe strane liske. Prema maljavosti liska odnosno nervi mogu biti: bez malja (goli), svilenomaljavi, baršunasti, paučinasti, pahuljastovunasti, pusteni ili drugačije.
MALJAVOST MLADIH LISTIĆA	karakteristika prvih šest mladih listića vrha mladog lastara. Prema stepenu maljavosti listići mogu biti: goli, paučinasto maljavi, vunasto maljavi ili filcasto maljavi.
MALJAVOST MLADOG LASTARA	ampelografska karakteristika mladog lastara, kada mladi lastari prema stepenu maljavosti mogu biti: goli, paučinasto maljavi, vunasto maljavi ili filcasto maljavi.
MALJAVOST RAŠLJIKE	ampelografsko svojstvo rašljike koje se utvrđuje u cilju opisa i raspoznavanja sorti vinove loze. Rašljika može biti gola ili prekrivena paučinastim maljama.
MALJAVOST RAZVIJENOG LISTA	ampelografska karakteristika lista, kada listovi prema stepenu maljavosti mogu biti: goli, paučinasto maljavi, vunasto maljavi ili filcasto maljavi. Stepen maljavosti razvijenog lista je za jedan stepen niža nego stepen maljavosti vrha lastara.
MALJAVOST ZRELOG LASTARA	osobina karakteristična za podloge vinove loze, kada se razlikuju četri stepena maljanosti: bez malja, sa kratkim (čekinjastim) dlačicama, paučinasto maljav ili vunast.
MALJAVOST	ampelografska karakteristika koja se koristi pri opisivanju listova i lastara. Maljavost odnosno tip dlačica i njihova gustina po jedinici površine su dosta postojane i karakteristične osobine sorti. Kod vinove loze razlikuju se dva tipa dlačica: kratke dlačice i dugačke dlačice.
MAKRORELJEF	oblici zemljine površine koji karakterišu zemljišnu teritoriju u topografskom smislu. U sklopu jednog makroreljefa presudnu ulogu imaju činioci kao što su: nadmorska visina, geografska širina, ekspozicija i inklinacija.
MAKROSPOROGENEZA	proces stvaranja embrionove kese.
MANGAN	mikroelemenat koji služi kao biokatalizator u procesu obrazovanja hlorofila. Ubrzava porast i plodonošenje kod sejanca, ubrzava obrazovanje žila, srastanje spojnog mesta kod kalemova itd. Smatra se da je zemljište srednje obezbeđeno manganom ako 1 kg suve zemlje sadrži 10 do 50 mg mangana, odnosno ako lišće sadrži 27 do 30 ppm.
MALJE	izraštaji epidermalnih ćelija obično lica liske. Malje mogu biti: paučinaste ili četinaste.
MASOVNA SELEKCIJA	osmatranje čokota u cilju izdvajanja jedinki sa pozitivnim ili negativnim osobinama. Masovna negativna selekcija podrazumjeva izdvajanje i uklanjanje čokota sa negativnim osobinama (nerodni čokoti, oboleli itd.). Masovna pozitivna selekcija podrazumjeva izdvajanje čokota sa pozitivnim osobinama u cilju njihovog umatičenja i proizvodnje vioka.
MATIČNJAK LOZNIH PODLOGA	dio loznog rasadnika u kojem su posađene različite podloge sa čijih se čokota skidaju lastari - reznice koje koriste kod kalemljenja odnosno proizvodnje loznog sadnog materijala (kalemova).
MATIČNJAK	vidi matičnjak loznih podloga.
MEDJUVRSNI HIBRID	sorta dobijena ukrštanjem izmedju različitih vrsta vinove loze. Sorta koja se za razliku od direktno rodnih hibrida kalemi i na taj način širi kao nova sorta. To je sorta stvorena u cilju popravke osobina kao što su otpornost na bolesti i niske zimske temperature.
MEHANIČKA SVOJSTVA BOBICE	osobina bobice pod kojom se podrazumeva reakcija bobice na razna mehanička dejstva (otpornost bobice na drobljenje i otkidanje bobice od peteljčice).
MEHANIČKI SASTAV BOBICE	procentualno učešće pokožice, sjemenki i mesa sa sokom u strukturi bobice.
MEHANIČKI SASTAV GROZDA	procentualno učešće bobica i peteljkovine u strukturi grozda.
MEHANIČKI SASTAV ZEMLJIŠTA	odnos između čestica pjeska i gline u zemljištu. Ako u zemljištu ima više pjeska ono je rastresitije, ima povoljniji vodni i vazdušni režim i korjenov sistem se jače razvija i dublje prodire. Na kvalitet grožđa i vina osobito povoljno djeluju zemljišta koja u površinskom sloju sadrže šljunak. Šljunak se preko dana zagreje te preko noći zrači toplotu i tako ublažava temperaturne razlike između dana i noći.
MEHANIZACIJA	zajednički naziv za celokupni mašinski park na jednom gazdinstvu.
MEKA LIKA	vidi lika.
MELIORACIJE	mjere i zahvati kojima se zemljište privodi kulturi tj. povećavaju mu se plodnost i popravljaju fizička, hemijska i biološka svojstva.
MESO SA SOKOM	dio bobice, mezokarp i endokarp zajedno. U strukturi bobice meso sa sokom učestvuje u presjeku 80 do 90%.
MEZOFIL LISKE	slojevi ćelija između dva epidermisa liske, a čine ga palisadno tkivo, ćelije sabiračice i sunđerasto tkivo.
MEZORELJEF	oblici zemljine površine koji u vertikalnom pravcu ne prelaze visinu veću od 20 m.
MIKRORELJEF	oblici zemljine površine koji u vertikalnom pravcu dostižu visinu 1 - 2 m.
MIKROSKOPSKA METODA	metod ocjene otpornosti sorti vinove loze prema niskim temperaturama na osnovu mikroskopskog posmatranja stepena izmrzavanja okaca. Smatra se da je sorta: vrlo otporna ako su glavni pupoljci i suočice nepovređeni (žuto zelene boje na presjeku), slabo otporna ako su glavni pupoljci izmrzli, a suočice ostale nepovređene i vrlo neotporna sorta ako su i glavni pupoljci i suočice u okcima izmrzli (potamnjeli na presjeku).
MIKROSPOROGENEZA	proces stvaranja polenovog zrna.
MINERALNA ĐUBRIVA	đubriva sa kojima se u zemljište unose mineralne materije kao što su: makroelementi (azot, fosfor, kalijum i dr.) ili mikroelementi (bor, bakar, zink i dr). Od mineralnih đubriva koriste se prosta, dvojna, trojna i kompleksna đubriva. Smatra se da vinova loza za prinos od 20.000 kg grožđa po hektaru zahteva oko 130 kg/ha azota, 60 kg/ha fosfora (P2O5)i oko 150 kg/ha kalijuma (K2O).
MIRKROĐUBRIVO	mineralno đubrivo koje u svom sastavu ima najmanje jedan od mikroelemenata kao hranljivi elemenat. Najčešće se koriste: boraks, amonijum molibdat, bakar sulfat, mangan sulfat, cink sulfat i dr.
MJEŠANO ĐUBRIVO	mineralno đubrivo koje predstavlja mehaničku smješu dva ili tri pojedinačna đubriva u čvrstom stanju.
MJEŠOVITA REZIDBA	vidi kombinovana rezidba.
MORFOLOŠKA GRAĐA CVJETA	morfološko svojstvo cvjeta koje se utvrđuje u cilju opisa i raspoznavanja sorti vinove loze. Prema morfološkoj građi osnovni tipovi cvjeta vinove loze su: hermafroditan, funkcionalno ženski i funkcionalno muški tip cvjeta.
MORFOLOŠKA KARAKTERISTIKA	osobina koja se određuje opažanjem i nekim mjerenjima u cilju opisa sorte (boja i maljavost vrha mladog lastara, maljavost lista, boja bobice i dr).
MORFOLOGIJA CVJETA	vidi cvijet.
MORFOLOGIJA KORJENA	opis korjena odnosno korenovog sistema vinove loze. Kojrenov sistem vinove loze čine: površinske, središne i dubinske žile. Kod korjena odnosno žila razlikujemo četiri zone: zona diobe ćelije, zona porasta i diferenciranja ćelija, zona apsorpcije ili korenovih dlačica i zona sprovođenja.
MORFOLOGIJA LASTARA	vidi lastar.
MORFOLOGIJA LISTA	vidi list.
MORFOLOGIJA STABLA	opis čokota s obzirom na njegovu visinu i oblik. Prema visini čokota razlikujemo: nisko, srednje visoko i visoko stablo. Dijelovi čokota su: stablo (deblo), krak, rodni čvor i lastari. Pri slobodnom porastu stablo može dostići velike razmjere. Prema podacima nekih autora jedan čokot star 170 godina pokriva površinu od 0,5 hektara, deblo je dostiglo obim od 250 cm, dok su lastari čokota prekrili i obuhvatili 60 stabala drugih voćnih vrsta. Deblo i višegodišnji dijelovi čokota su po pravilu, goli i prekriveni mrtvom i plutastom korom koja se lako skida. Dijelovi čokota stariji od 2 godine nazivaju se višegodišnje drvo. Stablo vinove loze ima sljedeću ulogu: sprovodi od korjena prema lišću vodu i u njoj rastvorene mineralne materije, sprovodi od lišća ka korjenu organske materije, nosi na sebi lišće i grožđe i u njemu se skladište rezervne hranljive materije koje su od neobičnog značaja za kretanje vegetacije i normalan razvoj čokota u narednoj godini.
MORFOLOGIJA	dio biologije, nauka koja se bavi opisom pojedinih biljnih organa.
MOTOKULTIVATOR	mašina koja se koristi za obradu zemljišta kao i zaštitu vinove loze od bolesti i štetočina na manjim površinama.
MOZEROVA KORDUNICA	tip horizontalne, jednospratne, dvokrake kordunice kod koje je jedan krak dužine 80 do 100 cm (oba kraka duga su dakle 160 do 200 cm) na kojem se nalazi 3 do 5 rodnih čvorova (ukupno na čokotu 6 do 10 rodnih čvorova) u kojima se primenjuje kratka rezidba kondir na kondir.
MRTVA KORA	u anatomskoj građi lastara, izolovani periderm stvoren prve godine.
MULČIRANJE	mjera kojom se vrši zastiranje zemljišta odrđenim materijalom u svrhu čuvanja vlage i sprečavanja porasta korova.
MUTACIJA	pojava nekih novih osobina na čokotu izazvnih prirodnim putem ili pod uticajem raznih hemijskih nadražujući materija kao što su kolhicin, fitohormoni, sulfoni ili pak primjenom jonizacionog i drugih vrsti zračenja.
N
NABORITI PUPOLJAK	vidi ugaoni pupoljak.
NABORITO OKCE	vidi ugaoni pupoljak.
NADMORSKA VISINA (altituda)	nivo terena iznad morske površine, ispoljava vidan uticaj na klimatske uslove, a time i uticaj na vinovu lozu. Uspješno gajenje vinove loze je na nadmorskim visinama do 400 m. Intenzitet direktnog sunčevog zračenja raste s porastom nadmorske visine.
NAGIB TERENA (inklinacija)	pad terena koji se izražava se u stepenima. Pri sistematizaciji zemljišta i organizaciji teritorije u vinogradarstvu zemljišta se dele na: nagnuta zemljišta od 1 do 15 stepeni i strma zemljišta od 15 do 25 stepeni.
NAORNA TERASA	tip stepenaste terase poznat pod nazivom sklad. Plato terase je po pravilu veći i može se kretati od 4 do 20 m.
NASLON	predmeti koji služe da se vinova loza može normalno i nesmetano razvijati tj. prislanjati, hvatati i penjati. Naslon treba da omogući: čuvanje lastara od vetra i povreda pri obradi zemljišta i njezi loze, održavanju lastara u određenom položaju radi boljeg porasta, pogodniji raspored lastara i listova radi boljeg osvjetlenja, bolje provjetravanje i smanjenje uslova za razvoj bolesti te stvaranje preduslova za nesmetanu obradu zemljišta i njegu loze. Kao naslon za lozu koristi se: samo kolac, špalir i naslon u obliku pregole.
NAVODNJAVANJE	mjera kojom se na određenu zemljišnu površinu dovodi voda u cilju obezbeđenja dovoljnom količinom vlage. Navodnjavanje se može obaviti na jedan od sledećih načina: navodnjavanje u brazde (prenosnim cijevima), navodnjavanje kišenjem i navodnjavanje kap po kap.
NAVRTAK	vidi kalem.
NAZUBLJENOST ZUBACA	ampelografsko svojstvo lista koje se utvrđuje u cilju opisa i raspoznavanja sorti vinove loze. Prema nazubljenosti zupci mogu biti: testerastiĻipkasti, zupčasti, dvojnotesterasti, testerastočipkasti ili testerastozupčasti.
NEKTARINKE	žljezde smještene u podnožju tučka.
NIFINOVA KORDUNICA	tip vertikalne trospratne kordunice kod koje su na jednom visokom stablu rodni čvorovi raspoređeni u tri nivoa, prvi sprat na visini od 40 cm, drugi na 80 cm i trći na 120 cm. Na svakom spratu su po dva rodna čvora u kojima se primenjuje kombinovana rezidba. Nifinova modifikovana kordunica je kordunica sa tri stabla gde svako stablo čini poseban sprat.
NISKO STABLO	stablo visine do 30 cm.
NITROMONKAL	vidi kalcijum-amnonijum nitrat.
NIVELISANJE	radovi na zemljištu koji se izvode bilo ručno ili mašinski, a imaju za cilj ravnanje terena, pogotovo ako se u vinogradu predviđa mehanizovana berba grožđa, zalijvanje i mehanizovana rezidba.
NODUS	vidi koljence.
NORVEŠKA ŠALITRA (kalcijum nitrat)	azotno đubrivo koje sadrži 13 - 16% azota. Po svom dejstvu slično čilskoj šalitri.
NJ
NJEGA VINOGRADA	zahvati koji podrazumevaju primjenu agrotehničkih mjera u vinogradu.
O
OBLIK BOBICE	ampelografsko svojstvo bobice koje se utvrđuje u cilju opisa i raspoznavanja sorti vinove loze. Po obliku bobica može biti: simetrična i asimetrična. Ako se posmatra jedna simetrična bobica, ona može biti: pljosnata (odnos dužine i širine je manji od 1), okrugla (odnos dužine i širine je 1,0-1,1), ovalna (odnos dužina – širina iznosi 1,1-1,3), duguljasta odnosno izdužena (odnos je 1,3-1,6) ili jako izdužena (odnos je preko 1,6). Jedna nesimetrična bobica može biti: jajasta, obrnuto jajasta, povijena u vidu luka, vretenasta ili slično.
OBLIK BOČNOG UREZA	ampelografsko svojstvo lista koje se utvrđuje u cilju opisa i raspoznavanja sorti vinove loze. Bočni urez liske može biti: zatvorenog ili otvorenog tipa. Tipovi zatvorenih bočnih ureza su: potpuno preklopljen urez, usko eliptičan urez, ovalan urez, jajasti urez, trouglasti urez, poprečno eliptični urez. Tipovi otvorenih bočnih ureza su: urez slabo izražen, urez u vidu ulaznog oštrog ugla, konusni urez, različiti tipovi lirovidnog ureza.
OBLIK CVASTI	ampelografsko svojstvo cvasti koje se utvrđuje u cilju opisa i raspoznavanja sorti vinove loze. Opis cvasti obavlja se u fazi cvjetanja. Prema obliku cvast može biti: cilindrična, kupasta, cilindrično-kupasta, krilasta ili razgranata.
OBLIK CVJETNOG PUPOLJKA	ampelografsko svojstvo cvjeta koje se utvrđuje u cilju opisa i raspoznavanja sorti vinove loze. Cvjetni pupoljak može biti: okruglast, kruškolik, cilindričan i sl.
OBLIK DRŠKINOG UREZA	ampelografsko svojstvo lista koje se utvrđuje u cilju opisa i raspoznavanja sorti vinove loze. Drškin urez može biti: zatvoren ili otvoren. Tipovi zatvorenih drškinih ureza su: drškin urez skoro potpuno prekriven sa malim isječkom, drškin urez sa uskim izrezom oblika konusa, drškin urez sa izrezom eliptične forme, drškin urez sa izrezom okrugle forme, drškin urez sa izrezom jajaste forme i okruglog dna, drškin urez sa izrezom jajaste forme i klinastog dna, drškin urez sa izrezom obrnuto jajaste forme, drškin urez sa izrezom poprečno eliptične forme i drškin urez sa izrezom poprečno eleptične forme i dnom omeđenim nervima. Tipovi otvorenih bočnih ureza su: lirovidan, svodast, otvoreno strelast ili mamuzast.
OBLIK GROZDA	ampelografsko svojstvo grozda koje se utvrđuje u cilju opisa i raspoznavanja sorti vinove loze. Po obliku grozd može biti: cilindričan (valjkast), telo grozda op celoj dužini iste širine; kupast, grozda se prema vrhu sužava; cilindrično-kupast; krilast, razvijeni postrani grozdići (krilca) ne prelaze polovinu dužine grozda; razgranat, sugrozdići su razvijeni i prelaze polovinu dužine grozda.
OBLIK LASTARA	ampelografsko svojstvo zrelog lastara koje se utvrđuje na poprečnom presjeku u cilju opisa i raspoznavanja sorti vinove loze. Presjek se u pravilu pravi na tri dela lastara: na šestom koljencu od osnove lastara, na šestom koljencu od vrha i na sredini lastara. Poprečni presjek lastara može biti: okrugao, eliptičan ili spljošten.
OBLIK LISTA	ampelografsko svojstvo lista koje se utvrđuje u cilju opisa i raspoznavanja sorti vinove loze. Za opisivanje se uzima list sa 9 do 12 koljenca od osnove lastara u vrijeme završetka razvoja lastara ili pre šarka. List prema obliku može biti: klinast (nastaje redukcijom bočnih nerava B i C), okruglast (ovaj oblik lista pojavljuje se ako su veoma izraženi uglovi alfa i beta), srcast (nastaje redukcijom dužine bočnih nerava B), bubrežast (ovaj tip lista ima vrlo oštre uglove alfa i beta i vrlo dugačke bočne nerve) ili zarubljen.
OBLIK OKCA	karakteristika zimskog okca prije otvaranja. Po obliku okce može biti: konusno, ovalno, okruglasto loptasto, kupasto, oblika kubeta, oblika lukovice ili bubržasto.
OBLIK OTVARANJA OKCA	karakteristika zimskog okca u vrijeme otvaranja. Oblik otvaranja okca može biti: lepezast, okrugao ili intermedijalan (prelazni oblik).
OBLIK POVRŠINE LASTARA	ampelografsko svojstvo zrelog lastara koje se utvrđuje u cilju opisa i raspoznavanja sorti vinove loze. Površina lastara može biti: glatka (okrugla), izbrazdana (prugasta) ili rebrasta.
OBLIK POVRŠINE MLADIH LISTIĆA	karakteristika prvih šest mladih listića vrha mladog lastara. Oblik površine mladih listića može biti: ravan, peharast ili žljebast.
OBLIK SJEMENKE	ampelografsko svojstvo semenke koje se utvrđuje u cilju opisa i raspoznavanja sorti vinove loze. Prema obliku sjemenka može biti: okruglasta, ovalna, cilindrična ili kruškasta.
OBLIK ZUBACA	ampelografsko svojstvo lista koje se utvrđuje u cilju opisa i raspoznavanja sorti vinove loze. Zupci prema obliku mogu biti: pravougli, kupolasti, konkavni, konveksni, trouglasti ili drugačiji.
OBNOVA ČOKOTA	sastavni dio rezidbe čokota kada se kroz nekoliko godina iznureni, stari čokot praktično zamjeni novim i na taj način produži vijek eksploatacije čokota.
OBNOVA KRAKA	sastavni dio rezidbe čokota kada se izduženi, izmrzli ili stari krak zamjeni novim u njegovoj osnovi i tako produži životni vijek čokota.
OBNOVA RODNOG ČVORA	sastavni dio rezidbe čokota kada se izduženi čvor na čokotu postepeno zamjeni novim rodnim čvorom.
OBOJENOST SOKA	ampelografsko svojstvo bobice koje se utvrđuje u cilju opisa i raspoznavanja sorti vinove loze. Sok iz mesa bobice može biti: neobojen ili obojen. Boja soka može biti: slabo, srednje ili intenzivno izražena.
OBRADA ZEMLJIŠTA	održavanja strukture zemljišta jednim od načina oranja: duboko jesenje oranje, zagrtanje - odgrtanje, proljetna oranje, ljetnje oranje i periodično produbljivanje (podrivanje zemljišta).
ODABIRANJE (Selekcija)	postupak u genetici kojim se primjenom naučnih metoda vrši odabiranje najboljih jedinki iz određene populacije.
ODRŽAVANJE ZEMLJIŠTA	načini čuvanja strukture zemljišta bilo redovnom obradom (duboka jesenja, zagrtanje-ordgrtanje, proljetna, ljetna, podrivanje zemljišta), mulčiranjem ili zatravljivanjem.
ODRINA	uzgojni oblik čokota tipa kordunice kod koje su na stablu visine oko 220 cm formirana 4 horizontalna kraka sa rodniim čvorovima u kojima se obavlja kombinovana rezidba. Ovo je takođe pergola zatvorenog ravnog krova, ali za razliku od tendone postoji mogućnost znatno većeg opterćenja čokota okcima.
ODVODNJAVANJE	mjera koja se primenjuje na terenima gde površinska voda zbog izraženih nepropusnih slojeva u zemljištu teško otiče i na terenima s nagibom kada se vrši regulisanje bujičnih tokova i tako sprečava erozija. Površinska gravitaciona voda odvodi se pomoću otvorenih kanala. Kanalsku mrežu obično sačinjavaju obodni, sabirni i odvodni kanali.
OGROZDINA	vidi peteljkovina.
OIV (OIV - Office international de la Vigne et du Vin)	Međunarodni ured za lozu i vino.
OKCE	složeni pupoljak koji se svake godine obrazuje na koljencu lastara u pazuhu lista. Pupoljak kod vinove loze predstavlja začetak lastara i naziva se embrionalno stanje jednog lastara, jer se iz njega pri vegetativnom razmnožavanju razvija lastar. Kod vinove loze razlikujemo više kategorija pupoljaka (okaca): spavajuće okce, ugaono okce, crno okce, zimsko okce i zaperkov pupoljak. Da bi razlikovali okce od pupoljka treba znati da je okce sastavljeno od više pupoljaka.
OKULARNA METODA	metoda koja se koristi u ocjeni otpornosti sorti vinove loze prema niskim temperaturama na osnovu stepena povrijeđenosti okca. Prema Lazarevskom proučavanje povrijeđenosti okca vrši se poslije kretanja loze (lastarići su dužine oko 3 cm). Skala otpornosti izgleda ovako: neotporna sorta = stepen 0 (okca ne kreću), vrlo slabo otporna sorta = stepen 1 (razvilo se 20% okaca), slabo otporna sorta = stepen 2 (razvilo se 20 - 40% okaca), srednje otporna sorta = stepen 3 (razvilo se 40 - 60% okaca), otporna sorta = stepen 4 (razvilo se 60 - 80% okaca) i vrlo otporna sorta = stepen 5 (razvila su se sva okca).
OKULIRANJE	vidi kalemljenje okuliranjem.
ONTOGENEZA	proces individualnog razvića vinove loze koji počinje sa zametanjem i traje do kraja njenog života. Od početka do kraja života vinova loza neminovno prolazi kroz tzv. veliki ciklus razvoja koga karakterišu tri faze: faza rastuće rodnosti (do 10 godine života čokota), faza pune - normalne rodnosti ( obuhvata razdoblje do 20, 25,30 ili pak 40 godina) i faza opadajuće rodnosti (poslednjih 5 do 10 godina života). Razmnožena sjemenom vinova loza može živeti nekoliko stotina godina (pojedini primerci dostižu i starost 200 - 300 godina). Kalemljenjem se lozi znatno skraćuje vijek (loza tada živi između 30 i 50 godina).
OPLEMENJIVANJE	radnje koje se porovode u cilju poboljšanja pojedinih osobina jedinki.
OPLOĐENJE	proces koji počinje onog momenta kada polenovo zrno dospjelo na sekret tučka klija dajući polenovu cijev koja raste kroz kanal žiga i stubića u pravcu mikropile, gdje ulazi u embrionovu kesu u kojoj dolazi do dvojne oplodnje. Od oprašivanja do oplodnje obično prođe 24 - 72 sata.
OPRAŠIVANJE	period od otvaranja prašnica do dospevanja polena na žig tučka.
OPTEREĆENJE ČOKOTA	ostavljanje na čokotu određenog broja kondira ili lukova, lukova i kondira sa određenim brojem okaca. Kojim brojem okaca treba opteretiti čokot da bi se ostvario planirani prinos grožđa zavisi od prosječne mase grozda odrđene sorte, koeficienta rodnosti i procenta uginuća okaca. Za izračunavanje broja okaca po čokotu koristi se najčešće formula po Nedeljčev-u koja glasi: N = (100 * P) / (( k * m ( 100 - a)), gde je: N = broj rodnih okaca po čokotu, P = planirani prinos grožđa u kg po čokotu, k = koeficijent rodnosti sorte, m = prosječna masa grozda u kilogramima, a = procenat uginulih - nekrenulih okaca (20%).
ORGANIZACIJA TERITORIJE	radnje u pripremi podizanja vinograda među kojima se posebna pažnja posvećuje činiocima kao što su: organizacija putne mreže; veza putne mreže na objektu sa saobraćajnicama višeg reda; veličina parcele s obzirom na primjenu, produktivnost i efektivnost rada mehanizacije za obradu, održavanje i đubrenje zemljišta, transport i dr.; reljef terena, pravac redova, međusobno odstojanje i dr.; razmještaj sorti vinove loze; odvodnjavanje i navodnjavanje, s posebnim osvrtom na kanalsku mrežu za odvodnjavanje i sistem za navodnjavanje - zalijevanje vinograda; agrotehnički kompleks; razmještaj zaštitnih pojaseva; razmještaj građevinskih objekata; razmještaj pratećih objekata, bazena za spravljanje sredstava za zaštitu vinove loze od bolesti i štetočina i dr.; lokacija izvora vode; lokacija aerodroma u slučaju primjene aviozaštite i drugih aviotretiranja; lokacija prerađivačkih kapaciteta itd.
ORGANOLEPTIČKA OCJENA (degustaciona ocena)	utvrđivanje kvaliteta grožđa na osnovu utisaka naših čula (vida, mirisa, ukusa i dodira). Ocjena obuhvata sljedeće elemente: ocjenu grozda (izgled grozda 0.5-1.5 poena, veličina grozda 0.1-0.5 poena, zbijenost grozda 0.5-1.0 poen); ocjenu bobice (veličina bobice na osnovu prosječnog dijametra 0.1-0.5 poena, ujednačenost bobica po obliku i veličini 0.1-0.5 poena, transportabilnost i konzistencija mesa 0.5-1.0 poena, ukus i miris mesa - aroma 1.0-3.0 poena, čvrstina mesa 0.5-1.0 poena, karakteristike pokožice 0.1-0.5 poena i odvajanje mesa od sjemenki i veličina sjemenki 0.1-0.5 poena);
ORGANSKA ĐUBRIVA	đubriva kojima se u zemljište u prvom redu unose organske materije. Od organskih đubriva najviše se koriste: stajnjak, kompost, treset.
OSNOVNI LASTAR (rodni lastar)	jednogodišnji izdanak razvijen iz zimskog okca u toku vegetacije. U pravilu je rodan.
OSNOVNO KORJENJE (bazalno, dubinsko, stopalno)	žile koje se razvijaju iz najdonjeg koljenca reznice stavljene na ukorenjavanje.
OSVJETLENJE (sunčeva svetlost)	klimatski faktor koji omogućava fotosintezu u lišću i kao rezultat toga stvaraju se razna jedinjenja neophodna za ishranu čokota i sazrijevanje grožđa. Količina svjetlosti koja dospijeva do vinove loze zavisi od geografske širine, nadmorske visine, nagiba terena, starne svijeta, godišnjeg doba itd. Vinova loza za svoje potrebe koristi direktnu i difuznu svjetlost.
OŠTEĆENOST	stepen povrijeđenosti organa vinove loze (lista, bobice, grozda i sl.) uzrokovanog napadom bolesti ili nekog insekta. Za izražavanje stepena povrijeđenosti organa za praktične svrhe služi sljedeća skala: organ bez povrede = stepen 0 (povređenost 0%), veoma slaba povrijeđenost = stepen 1 (povređenost do 5%), slaba povrijeđenost = stepen 2 (povređenost 5 - 25%), srednja povrijeđenost = stepen 3 (povređenost 25 - 50%), jaka povrijeđenost = stepen 4 (povređenost 50 - 75%), i veoma jaka povrijeđenost = stepen 5 (povređenost do 100%).
OTPORNOST	svojstvo kojim se izražava reakcija sorti vinove loze prema niskim temperaturama, bolestima i štetočinama. Za ocjenu otpornosti sorti prema niskim temperaturama najčešće su u upotrebi okularna i mikroskopska metoda kada je u pitanju ocjena otpornosti na osnovu povrijeđenosti okca vinove loze. Za izražavanje stepena povrijeđenosti organa vinove loze od bolesti i štetočina za praktične svrhe najčešće se koristi skala kojom se stepen povrijeđenosti organa izražava u %.
P
PADAVICA (apopleksija)	fiziološki poremećaj koji nastaje kao rezultat lošeg srastanja spojnog mesta na kalemu ili usljed anatomske nepodudarnosti podloge i plemke. Pojava tila ili razvoj gljivice (Stereum hirsitum) koji dovode do zapušenja sprovodnih sudova, poremećaja ravnoteže između apsorpcije i transpiracije, imaju takođe za posljedicu naglo sušenje čokota tokom ljetnih žega.
PALISADNO TKIVO	sloj izduženih ćelija lista ispod epidermisa lica u kojima su smještena hlorofilna zrnca u kojima se obavlja proces fotosinteze.
PARAFIN ( parafinski vosak)	rastopljena smješa koja zagrejana na 55 do 70 stepeni služi za parafinisanje odnosno zaštitu kalema, spojnog mesta i okaca na lastariću.
PARAFINISANJE	radnja kojom se kalem vinove loze, odnosno njegovi vršni delovi (spojno mjesto i skraćeni lastarić) potapaju u rastvor parafina. Prednosi parafinisanja kalemova su: brže se obavlja sadnja, nije potrebna dezinfekcija protiv štetočina (sovice, žičnjaka i gundelja) koje se sakrivaju u humci, izostaje njega humke, otpada odstranjivanje površinskih žila (brandusa) i dr.
PARTENOKARPIJA	obrazovanje ploda bez oplodnje i pojava besjemenih bobica.
PANJ	vidi čokot.
PAUČINASTE DLAČICE	vidi duge dlačice.
PAUČINASTO MALJAV	stepen maljavosti kod dugih dlačica kada dlačice kao paučina prekrivaju površinu lista ili lastara.
PEHARASTI UZGOJ	vidi župska rezidba.
PEPELNICA (Uncinula necator)	gljivično oboljenje vinove loze koje napada i oštećuje list i bobice.
PEPELJAK	ampelografsko svojstvo bobice koje se utvrđuje u cilju opisa i raspoznavanja sorti vinove loze. Pepeljak je voštana prevlaka na bobici, a može biti: slabo, srednje ili jako izražen.
PERGOLA TENDONE	uzgojni oblik čokota tipa kordunice kod koje su na stablu visine ca 220 cm formirana četiri rodna čvora u kojima se obavlja kombinovana rezidba. Naslon za ovaj uzgojni oblik čini krovna žičana konstrukcija postavljena na stubove koji se po pravilu nalaze uz svaki čokot. Ovo je tip pergole zatvorenog ravnog krova.
PERGOLA TRENTINA	uzgojni oblik čokota tipa kordunice koja ima dva horizontalna kraka na visini od 100 do 120 cm u čijim se rodnim čvorovima obavlja kombinovana ili kratka rezidba. Pergola pripada tipu pergola zatvorenog kosog krova. Naslon pergole čini kosa prečka na kojoj su razmještena četiri ili pet redova žica. Kosa prečka je učvršćena za stubove u dva susedna reda.
PERGOLA	naslon posebnog konstrukcionog oblika koji je njihovo primarno obilježje na osnovu kojeg se svrstavaju u 4 grupe (tipa): pergola otvorenog kosog krova, pergola otvorenog ravnog krova, pergola zatvorenog kosog krova i pergola zatvorenog ravnog krova. Pergola je takođe i ustaljeni naziv za uzgojni oblik čokota, kao naprimer: kalifornijska pergola i sl.
PERICIKL	prvi sloj ćelija centralnog cilindra u primarnoj anatomskoj građi korjena.
PERIDERM, (drugo pokorično tkivo)	sloj ćelija u sekundarnoj anatomskoj građi stablaĻini ga pluta, felogen i feloderm zajedno.
PERONOSPORA, (Plasmopara viticola)	gljivično oboljenje vinove loze koje napada i oštećuje list i bobice.
PETELJČICA BOBICE	ampelografsko svojstvo bobice koje se utvrđuje u cilju opisa i raspoznavanja sorti vinove loze. Peteljčica po veličini može biti: kratka, srednja ili duga. Po boji može biti: zelena, crvena i slično.
PETELJKA GROZDA	dio grozda odnosno dio glavne osovine peteljkovine do prvog bočnog grananja.
PETELJKOVINA (ogrozdina, šepurina, grozdinka)	skelet grozda koji se manje ili više grana završavajući se peteljčicama na kojima su bobice. U strukturi grozda peteljkovina učestvuje sa 2 do 8%.
PINCIRANJE LASTARA	mjera zelene rezidbe pod kojom se podrazumeva odstranjivanje vrha mladog lastara tj. prekidanje njegovog porasta u dužinu u trajanju od 10 do 15 dana.
PITOMA LOZA	vidi Vitis vinifera.
PLAČ	vidi kretanje sokova.
PLEMENITA LOZA	vidi Vitis vinifera.
PLEVLJENJE LASTARA	vidi lačenje lastara.
PLITKO KORJENJE	žile koje se razvijaju neposredno ispod ili iznad zemlje iz koljenca reznice stavljene na ukorenjavanje.
PLUG	priključno sredstvo koje služi za oranje (obradu) zemljišta. Mogu biti jednobrazdni iili višebrazdni. Postoje i specijalni plugovi koji su konstruisani za zagrtanje loze.
PLUTA	vidi felogen.
PODELJENOST LISKE RAZVIJENOG LISTA	ampelografsko svojstvo lista koje se utvrđuje u cilju opisa i raspoznavanja sorti vinove loze. Prema podeljenosti liske, list može biti: cio, trodjelan, petodjelan ili čak sedmodjelan.
PODFAMILIJA	sistematska jedinica u okviru familije. U okviru familije Vitaceae postoje dvije podfamilije: Leoideae i Vitoideae. Podfamilija Leoideae ima samo jedan rod (Leea) sa 65 vrsta, dok podfamilija Vitoideae ima 10 rodova (Vitis, Ampelocisus, Pterisantes, Clematocissus, Tetrastigma, Landukia, Partenocissus, Ampelopsis, Rhoicissus, Cissus) sa oko 530 vrsta .
PODIZANJE VINOGRADA	mjere i postupci koji se poduzimaju kod zasnivanja vinogradarske proizvodnje.
PODLOGA	donji dio čokota, naziv za američke vrste loze i njihove hibride koje se koriste se pri kalemljenju. Lozna podloga utiče na biološke, tehnološke i druge osobenosti nakalemljenih sorti plemenite vinove loze. Kao lozne podloge mogu da se koriste: selekcije američke grupe roda Vitis, ameriko - američki hibridi, evropsko - američki hibridi i tzv. kompleksni hibridi. Od selekcija američke grupe najčšće se koriste: Riparia portalis i Rupestris du Lot. Iz hibridne kombinacije Berlandieri x Riparia koriste se: 420 A, Kober 5 BB, SO 4, Teleki 8 B i dr. Iz hibridne kombinacije Berlandieri x Rupestris koriste se: 140 Ruggeri, 1447 Paulsen, 99 Richter, 110 Richter. i dr. Kompleksni hibridi koji se koriste kao podloge su: 16-16 Couderc, Ferkal i dr.
PODREJON (vinogradarski podrejon)	uže geografsko područje u okviru jednog rejona u kome se neki od ekoloških činilaca toliko razlikuje da nastaje jače diferenciranje u prinosu i kvalitetu grožđa i vina.
PODRIVAČ	mašina namijenjena za duboku obraduĻesto je to plug sa depzitorom preko kojeg se u niže slojeve zemljišta ubacuju mineralne hranljive materije.
PODRIVANJE ZEMLJIŠTA	periodična obrada zemljišta na dubinu 50 do 80 cm radi pospješivanja razvoja korjenovog sistema.
PODROD	sistematska jedinica u okviru roda. U okviru roda Vitis postoje dva podroda: Muscadinia i Euvitis. Podrod Muscadinia obuhvata tri vrste: Vitis rotundifolia, Vitis munsoniana i Vitis popenoi. Podrod Euvitis obuhvata oko 70 vrsta (28 severnoameričkih, 40 istočno-azijskih i 1 evro-azijsku)
PODZEMNO STABLO	vidi korenovo stablo.
POKOŽICA (epikarp)	dio bobice na koju otpada u proseku 9 do 13% po masi.
POLARNOST	specifično svojstvo vinove loze koje se ispoljava na taj način da snagu porasta lastara opredeljuje njegov položaj po dužini lastara. Po polažaju najviši pupoljak na lastaru daje lastar koji ima po pravilu najveću snagu porasta. Borba protiv polarnosti vodi se savijanjem, odnosno postavljanjem lastara (lukova) pod određenim uglom posle izvršene rezidbe na zrelo.
POLENOVO ZRNO (mikrospora)	muški gametofit nastaje poslije redukcione diobe matere ćelije sporogenog tkiva. Polenovo zrno je obavijeno sa dvije opne: unutrašnjom opnom (intina) i spoljnom opnom (egzina). Sazrijevanje polenovog zrna odvija se u polenovoj kesi na taj način što se jedro polenovog zrna mitotički podijeli na dva jedra, stvarajući na taj način dvije ćelije nejednake po veličini i različite po fiziološkoj funkciji: vegetativna ćelija (veća) i generativna ćelija (manja). Polenovo zrno u prirodnim uslovima zadržava sposobnost klijanja svega 4 - 6 dana.
POLOŽAJ ZUBACA LISKE	ampelografsko svojstvo lista koje se utvrđuje u cilju opisa i raspoznavanja sorti vinove loze. Prema položaju zupci mogu biti: primarni, zupci koji predstavljaju završetke glavnih nerava na vrhovima isječaka; sekundarni, ivični zupci – završetci sekundarnih nerava, nerava drugog reda ili treciarni, dopunski zupci – završetci tercijarnih nerava, nerava trećeg reda.
POLOŽNICA	vidi razmnožavanje loze položnicama (grebenicama).
POTAPANJE ČOKOTA	vegetativni način razmnožavanja koji se danas primjenjuje samo na malim površinama i vinogradima podignutim na živom pijesku. Potapanje čokota vrši se u jesen po opadanju lišća. U iskopanu jamu oko čokota savija se stari čokot uz ostavljanje dva ili tri lastara koji se izvode na određeno mjesto, privežu za kočić i prekrate tako da iznad površine zemljišta ostanu dva okca.
POTES	vidu lokalitet.
POVRŠINA LISKE	ampelografsko svojstvo lista koje se utvrđuje u cilju opisa i raspoznavanja sorti vinove loze. Prema površini liska može biti: glatka (ravna), talasasta, mrežasta ili naborana.
POZNA SORTA (kasna korta, sorta koja sazreva u trećoj epohi), vidi epoha dozrevanja	Sorta koja dozrijeva 10 do 15 dana poslije srednje poznih sorti - sorti druge epohe dozrijevanja. Predstavnik grupe poznih sorti je sorta afus ali, koja dozrijeva sredinom septembra.
PRAŠNI KONAC (filament)	dio prašnika.
PRAŠNICA (antera)	dio prašnika, sastoji se od dvije izdužene polovine (teke) u kojima su po dvije polenove kese (mikrosporangije) sa polenovim zrnima.
PRAŠNIK	dio cvijeta vinove loze. Ima ih u cvijetu 5 rijetko više. Prašnik je sastavljen od prašnog konca i prašnice (antere).
PRAVAC RASTA MLADOG LASTARA	ampelografska svojstvo mladog lastara koje se utvrđuje kada je lastar dužine 10 do 20 cm. Pravac rasta mladog lastara može biti: uspravan, blago povijen u jednu stranu ili znatno povijen.
PRAVO OKCE	vidi okce.
PREDEPOHA DOZRIJEVANJA, vidi epoha dozrijevanja	sorta koja dozrijeva 10 do 15 dana prije sorte šasla. Predstavnik predepohe dozrijevanja je sorta julski muskat, sorta koja dozrijeva krajem jula ili početkom avgusta.
PREKRAĆIVANJE LASTARA (pinciranje lastara, zalamanje lastara)	mjera kojom se vrši slabije ili jače odstranjivanje vrha lastara u cilju ubrzavanja fotosintetske aktivnosti listova i usmjeravanja stvorenih organskih materija iz lišća prema grozdovima.
PREPORUČENA SORTA	sorta koja se u određenoj vinogradarskoj jedinici (lokalitetu, vinogorju, podrejonu ili rejonu) afirmisala za proizvodnju zakonom propisane kvalitetne kategorije vina.
PRIMARNA ANATOMSKA GRAĐA KORJENA	poprečni presjek korjena u zoni korjenovih dlačica.
PRIMARNA GRAĐA STABLA	javlja se kao rezultat diferencijacije ćelija primarnog meristema na vrhu lastara, kada na poprečnom presjeku lastara razlikujemo: epidermis, korin parenhim, endodermis, primarnu liku, kambijum, primarno drvo, srž, sržni zrak.
PRIPREMA ZEMLJIŠTA	mjere koje se poduzimaju prije sadnje vinove loze, odnosno podizanja vinograda, a obuhvataju: regulacione radove (krčenje, nivelisanje, odvodnjavanje, terasiranje i dr), povećanje plodnosti zemljišta i duboku obradu (rigolovanje zemljišta).
PRIVATNI SEKTOR (individualni sektor)	proizvodnja grožđa u domaćinstu gdje pretežno dominiraju vinogradi sa ekstenzivnim uzgojnim oblikom, malog rodnog kapaciteta i mahom prilagođeni za korišćenje ljudske radne snage.
PROIZVODNJA GROŽĐA	količina grožđa koja se proizvede tokom jedne godine. Najveći proizvođači grožđa su: Italija, Francuska, Španija itd.
PROLJETNA OBRADA	obrada - oranje zemljišta na dubinu od 20 do 25 cm ima za cilj uništavanje korova, očuvanje vlažnosti i olakšanje aeracije nižih horizonata zemljišta.
PROSTO SPAJANJE	način kalemljenja na zeleno. Veći značaj ima na malim vinogradarskim posjedima. Ovaj način kalemljenja obavlja se u vrijeme intenzivnog porasta vinove loze, a to je obično između 15 maja i 15 juna. Priprema čokota za kalemljenje sastoji se u prethodnom uklanjanju nepotrebnih lastara i vezivanju uz kočić lastara namenjenog kalemljenju. Na podlozi (ostavljenom lastaru) se na jedan dan pred kalemljenje vrh lastara prikrati na 10 cm iznad mesta kalemljenja, ukloni svi listovi, zaperci, vitice i pupoljci. Plemke je najbolje uzimati neposredno pred kalemljenje. Sa lastara koji se koriste kao plemke treba ukloniti zaperke, vitice, vrhove i listove sa polovinom lisne drške. Ovako pripremljene lastare treba uviti u mokru krpu i tako čuvati do momenta kalemljenja i tokom kalemljenja. Postoje dvije varijante ovog načina kalemljenja; kalemljenje preko članka (češći slučaj) i kalemljenje preko koljenca. Na podlozi i plemci se pravi kosi rez jedan i po puta duži nego promjer lastara podloge i plemke. Plemka kod ovog načina kalemljenja je sa jednim okcem kod koje je ravni rez iznad okca na oko 1 cm. Za vezivanje spojnog mjesta koristi se tanka gumena traka. Ukoliko je kalemljenje uspjelo, kroz pola sata na vrhu plemke pojavi se kap soka.
PRPORAK	vidi korenjak.
PRPORENJE	postupci i radnje koje se izvode u vinogradarstvu u cilju proizvodnje korjenjaka (prporaka) ili kalemova. Prporenje u cilju proizvodnje korjenjaka može se obaviti na tri načina: prporenje u jarak, proprenje sadiljkom i prporenje mašinom. Reznice dužine 35 do 40 cm, debljine 7 do 12 mm pripremaju se za prporenje tako što se ispod najnižeg koljenca izvrši prekraćivanje na 2 do 3 mm, skidaju sva okca izuzev najgornjeg na reznici iznad kojeg se ostavlja 1 do 2 cm lastara. Proizvodnja korjenjaka od reznica loznih podloga vrši se za potrebe: podizanja matičnjaka loznih podloga, sadnje na stalno mesto i kalemljenja na zeleno u cilju podizanja vinograda i sadnje na stalno mesto i kalemljenja na zeleno u cilju popunjavanja praznih mjesta u vinogradu. Proizvodnja korjenjaka od reznica plemenite loze vrši se za potrebe podizanja vinograda na zemljištima imunim prema filokseri. Kod prporenje u cilju proizvodnje kalemova pored tri navedena načina koristi se i prporenje kalemova uz primjenu crne mulč-folije.
PRPORIŠTE	dio loznog rasadnika u kojem se obavlja sadnja kelemova poslije iznošenja iz stratifikale sa ciljem ukorjenjavanja kalemova i razvoja plemenitog dijela lastara. Kalemovi u prporištu provode jednu vegetaciju.
PRSTENOVANJE LASTARA	mjera zelene rezidbe koja se izvodi na rodnim lastarima stonih sorti grožđa u vremenu 10 do 15 dana posle završetka cvjetanja. Pod prstenovanjem se podrazumeva odstranjivanje specijalnim makazama sloja kore lastara u širini od 3 do 5 mm na članku ispod koljenca koje nosi grozd. Prstenovanje utiče na ranije dozrijevanje grožđa (10-14 dana) i na povećanje krupnoće bobica u grozdu i do 50%.
PRVA EPOHA DOZRIJEVANJA, vidi epoha dozrijevanja	jedan od perioda dozrijevanja sorti. Sorta koja dozrijeva veoma rano, sredinom avgusta. Ovoj grupi pripadaju sorte koje dozrijevaju istovremeno sa sortom šasla.
PUPAK	ampelografsko svojstvo bobice koje se utvrđuje u cilju opisa i raspoznavanja sorti vinove loze. Pupak je dio bobice, zaostali vrh tučka poslije izvršene oplodnje, a može biti: slabo, srednje ili jače istaknut.
PUPANJE	druga fenofaza u toku vegetativnog perioda vinove loze koja se karakteriše otvaranjem okaca i porastom lastarića (lastaranje vinove loze).
PUPOLJAK	embrionalno stanje jednog lastara. Kod vinove loze razlikuje se više kategorija pupoljaka odnosno okaca :spavajuće okce, ugaono (naborito) okce, crno okce (krmelj), zimsko (pravo) okce i zaperkov pupoljak.
R
RAČVASTI UZGOJ	vidi župska rezidba.
RADIALNI ZRAK	sloj ćelija koji spaja drvo sa korom, služi za kretanje hranjivih materija u horizontalnom pravcu.
RANA SORTA	sorta prve epohe dozrijevanja, sorta koja dozrijeva istovremeno sa sortom šasla, sredinom avgusta.
RASADNIK	zemljišni prostor na kojem se organizuje proizvodnja loznog sadnog materijala - kalemova. Savremeni lozni rasadnik treba da raspolaže sa: matičnjakom loznih podloga, sortimentskim vinogradom, kalemarnicom, stratifikalom, prostorijom za čuvanje sadnog materijala, bazenima za potapanje reznica podloga i plemki, prostorijama za čuvanje ostalog materijala i opreme i odgovarajućom zemljišnom površinom za prporište. U novije vreme tu su i: rashladni uređaji, staklare, plastenici, upravne zgrade i drugi građevinski objekti.
RASPORED RAŠLJIKA NA LASTARU	ampelografsko svojstvo rašljike koje se utvrđuje u cilju opisa i raspoznavanja sorti vinove loze. Raspored rašljika na lastaru može biti: neprekidan (na svakom koljencetu rašljika), naizmeničan ili označen formulom (2+0, na dva susjedna koljenca nalazi se rašljika, dok je treće koljence bez rašljike).
RASTENJE VINOVE LOZE	proces koji se zasniva na svojstvu ćelija da se umnožavaju i uvećavaju. Kao rezultat rastenja obrazuju se vegetativni i generativni organi.
RAVNA STRANA	vidi dorziventralnost.
RAZGRANATOST RAŠLJIKE	ampelografsko svojstvo rašljike koje se utvrđuje u cilju opisa i raspoznavanja sorti vinove loze. Rašljika može biti: prosta (monofidna), udvojena (bifidna), razgranata (trifidna) ili sa pupoljkom na vrhu.
RAZMNOŽAVANJE VINOVE LOZE POLOŽNICAMA (grebenicama)	način vegetativnog razmnožavanja vinove loze, a koristi se kod rekonstrukcije, popune praznih mjesta, podmlađivanja starih čokota, spuštanja spojnog mjesta bliže površini zemlje na manjim površinama pod vinovom lozom. Sastoji se u tome da se dio čokota, najčešće lastar prethodno ukorjeni (ožili) pa tek onda odvoji od matične biljke (čokota). Postoji više tipova položnica: obična, strmoglava, kineska i tzv. potapanje čokota.
RAZMNOŽAVANJE VINOVE LOZE REZNICAMA	način vegetativnog razmnožavanja vinove loze koji se primenjuje od najstarijih vremena. Reznica je dio zrelog jednogodišnjeg lastara određene dužine. Biljka dobijena iz reznice naziva se prporak (korenjak). Razmnožavanje domaće loze neožiljenim reznicama ili pak ožiljenim prporcima može se obaviti samo na pjeskovitim zemljištima tj. zemljištima koja su imuna na filokseru. Gajenje domaće loze na ostalim tipovima zemljišta podrazumjeva prethodno kalemljenje odgovarajuće sorte na odgovarajuću loznu podlogu. Priprema reznice za sadnju (reznice domaće loze ili američke podloge) obuhvata obnavljenje reza neposredno ispod koljenca u osnovi reznice, uklanjanja okaca osim gornjeg iznad kojeg se pravi neznatno kos rez sa suprotne strane okca na oko 1 cm od koljenca.
RAZMNOŽAVANJE VINOVE LOZE	širenje i umnožavanje vinove loze, može da bude: generativno i vegetativno.
REAKCIONA ČVRSTINA BOBICE	osobina kojom se izražava otpornost bobice na drobljenje.
REGULACIONI RADOVI	pripremni radovi koji imaju za cilj stvaranje što povoljnijih uslova za primanje, porast, razvoj i plodonošenje vinove loze; stvaranje uslova za primjenu ampelotehnike; stvaranje uslova za mehanizovanu obradu zemljišta, đubrenje vinograda, berbu grožđa, zaštitu vinove loze od bolesti i štetočina, zalijvanje, transport i dr. Među najvažnije regulacione radove spadaju: krčenje, nivelisanje i planiranje, odvodnjavanje i navodnjavanje, terasiranje, izgradnja putne mreže i dr..
REHULJAV GROZD	vidi zbijenost grozda.
REHULJAVOST	fiziološki poremećaj koji dovodi do pojave osipanja cvjetova i sitnozrnosti grožđa. Uzroci osipanja su mnogobrojni, a među njima najvažniji su: velika bujnost podloge i sorte, nepovoljni meteorološki uslovi za vrijeme razvoja cvasti i cvjetova, nepravilno đubrenje, pogrešni postupci sa zelenim dijelovima loze, pojava grada, napad kriptogamnih bolesti, pojava virusnih oboljenja itd.
REJON (vinogradarski rejon)	šire geografsko područje koje se odlikuje sličnim klimatskim, zemljišnim i ostalim uslovima neophodnim za uspješno gajenje vinove loze.
RELJEF	oblik i prostranstvo zemljišne površine. Reljef karakteriše veličina, oblik i prostiranje. Po veličini se razlikuju: makroreljef, mezoreljef i mikroreljef. Po stepenu izraženosti reljefa razlikuju se: usponi (brežuljci do 200 m, brda 200 - 500 m, planine preko 500 m), udubljenja i ravnice.
REZIDBA KONDIR NA KONDIR	tip reza kada se na kondiru gornji lastar na kondiru uklanja, a donji lastar ponovo reže na kondir.
REZIDBA NA ZELENO	vidi zelena rezidba.
REZIDBA U GLAVU (krajinska rezidba)	uzgojni oblik čokota na kojem se primjenjuje jaka kratka rezidba gdje se pri redovnoj rezidbi kondiri sa lastarima koji su donijeli rod uklanjaju do osnove, dok se lastari izbili iz reznika režu na kondire, a jalovaci režu na reznike.
REZIDBA	agrotehnička mjera kojom se sa čokota uklanjaju suvišni lastari bilo nerodni ili rodni, dijelovi lastara, stari nepotrebni dijelovi čokota, bolesni dijelovi čokota u toku mirovanja loze ili u toku vegetacije. Rezidba može biti: kratka, kombinovana i duga.
REZNICA	dio jednogodišnjeg zrelog lastara vinove loze, koji je prethodno skinut sa čokota.
REZNIK	dio jednogodišnjeg nerodnog lastara orezanog na 1 ili 2 okca.
RIGOLOVANJE	duboka obrada zemljišta na 70 do 100 cm koja ima za cilj rastresanje zemljišta i stvaranje povoljne strukture, zatim poboljšanje fizičkih, hemijskih i bioloških osobina zemljišta, odstranjenje organskih otpadaka koji potiču od prethodne kulture, uništavanje višegodišnjih korova, poboljšanje vodnog i vazdušnog režima, unošenje đubriva u dublje slojeve zemljišta tj. u sferu razvoja korjenovog sistema itd. Rigolavanje se obavlja ručno (na malim površinama) ili plugom (na većim površinama). Rigolovati se može cela površina ili samo pojasevi gde će saditi loza.
RIPARIA	vidi Vitis riparia.
RIZODERMIS	prvi sloj ćelija u primarnoj anatomskoj građi korjena koji po položaju odgovara epidermisu.
RIZOGEN	vidi pericikl.
ROAJATSKA KORDUNICA	tip horizontalne, jednospratne, jednokrake kordunice kod koje je horizontalni krak obično dužine 60 do 100 cm sa 3 do 5 rodnih čvorova u kojima se primenjuje kratka rezidba kondir na kondir, tj. u svakom rodnom čvoru gornji lastar na kondiru se uklanja, a donji ponovo reže na kondir.
ROD	sistematska jedinica u okviru familije. Vinova loza pripada rodu Vitis. Rod Vitis dijeli se na dva podroda: Muscadinia i Euvitis.
RODNI ČVOR	zadebljanje na glavi čokota ili horizontalnom ili vertikalnom kraku na kojem se rezidbom ostavljaju rodni elementi čokota (kondiri ili lukovi). Pod rodnim čvorom podrazumeva se mjesto gde je izvršeno obrazovanje elemenata krakova čokota koji se završavaju jednogodišnjom rodnom lozom.
RODNI ELEMENTI	rodni elementi čokota su kondir i luk (dijelovi prošlogodišnjih lastara), koji nose ovogodišnje lastare na kojima se obrazuju grozdovi odnosno rod.
RODNI LASTAR	vidi osnovni lastar.
ROSOSKUPLJAČI	vidi plitko korjenje.
ROTOVATOR	vidi frezer.
ROYAT KORDUNICA	vidi roajatska kordunica
RUPESTRIS	vidi Vitis rupestris.
S
SABIRAČICE	više slojeva ćelija lista ispod palisadnog tkiva koje skupljaju produkte fotosinteze.
SADNICA	vidi kalem.
SADNJA	postupak kojim se kalem vinove loze (sadnica) stavlja u već pripremljeno sadno mjesto (jamić, rupa). Kopanje jamića može se obaviti ručno ili mehaničkim svrdlom. Dubina jamića je najčešće 40 do 45 cm. Vrijeme sadnje zavisi od vrste sadnog materijala, klimatskih uslova, tipa zemljišta. Kalemovi proizvedeni kartonažnom tehnikom sade se u toku vegetacije, počev od juna pa sve do prve polovine oktobra. Jednogodišnji ožiljeni kalemovi sade se u jesen (na lakim i propusnim zemljištima i u krajevima gde su jeseni blage i suvlje), u toku zime (samo u južnim krajevima, gdje temperature ne padaju ispod nula stepeni) i u proljeće mart - april. Po pravilu sadi se samo kalem prve klase. Dubina sadnje zavisi od tipa zemljišta, klimatskih uslova, nagnutosti terena itd. Kod sadnje primjenjuje se: kvadratni, pravougaoni, trougaoni, konturni i grupni način sadnje. Priprema kalema za sadnju sastoji se u skraćivanju lastarića na jedan do dva okca, uklanjanju žilica sa korenovog stabla, skraćivanje korjenovog sistema na dužinu od 10 do 12 cm. Sadnja kalemova se može obaviti uz obrazovanje humke i bez obrazovanja humke (kada se kalemovi parafinišu). Tehnika sadnje sastoji se od niza radnih operacija koje se moraju obavljati sinhronizovano. Na dno jamića se najpre napravi humka od plodne i umjereno vlažne zemlje (do 10 cm), zatim se stavlja kalem tako da žile bude po mogućnosti raspoređene u tri pravca, a spojno mesto dođe na oko 2 do 3 cm iznad površine zemlje. Preko žila se nabaca sloj trošne, plodne i umjereno vlažne zemlje visine do dvadesetak cantimetara, zemlja se zatim sabije gaženjem, nakon čega se izvrši zalijevanje (do 5 litara vode po jamiću). U rupu se zatim stavlja mješavina od dobro zgorelog stajnjaka (4-5 kg), sitne zemlje i mineralnog đubriva (150 grama superfosfata) toliko da se jamić izravna sa površinom zemlje. Preko kalema pravi se humka od rastresite zemlje visine 6 do 12 cm. Broj čokota po jedinici površine za pravougaoni raspored može se izračunati po formuli: n = 10.000/(A*a), gdje je: n= broj čokota po jedinici površine, 10.000 = površina jednog hektara u metrima kvadratnim, A = rastojanje redova u metrima, a = rastojanje između čokota u redu. Ovo je klasičan način sadnje. Sadnja hidroburom i polumehanizovana sadnja su u današnje vrijeme vrlo česta pojava.
SAZRJEVANJE GROŽĐA	peta fenofaza u toku vegetativnog perioda vinove loze koja se karakteriše nakupljanjem šećera u bobicama grozda, tj. njihovom razvoju od momenta šarka do početka berbe grožđa.
SEDLASTO KALEMLJENJE	vidi kalemljenje na sedlo.
SELEKCIJA	vidi odabiranje.
SILVOS KORDUNICA	uzgojni oblik, tip horizontalne, jednospratne, jednokrake kordunice kod koje je horizontalni krak dužine 100 do 200 cm sa 3 do 6 rodnih čvorova u kojima se primenjuje isključivo duga rezidba. U svakom rodnom čvoru se prilikom redovne rezidbe ostavlja samo luk po mogućnosti u osnovi prošlogodišnjeg luka koji se ponovo povija prema dole pod uglom od 135 stepeni.
SIVA PLESAN, (Botrytis cinerea)	gljivično oboljenje vinove loze koje napada i oštećuje bobice.
SJAJ LISKE	ampelografsko svojstvo lista koje se utvrđuje u cilju opisa i raspoznavanja sorti vinove loze. Liska može biti: sjajna, blistava ili mat.
SJEMENKA	dio bobice, nastao od semenog zametka poslije dvojne oplodnje. U bobici ima 1 do 4 semenke. U strukturi bobice na sjemenke otpada 2 do 5%. Sjemenka vinove loze nastaje iz sjemenog zametka poslije obavljene oplodnje. Na sjemenci se razlikuju: urez, rafe, udubljenje i brazda (trbušna strana), šalaza (leđna strana) i kljun. Na poprečnom presjeku sjemenke vidljiva su tri sloja sjemenjače: unutrašnji, srednji i spoljni, dok su na uzdužnom presjeku lako uočljivi: slojevi semenjače, endosperm, šalaza i klica (smještena u kljunu).
SJEMENJAČA	spoljni dio sjemenke, opna koja okružuje endosperm a sastoji se od tri dela: spoljnjeg, srednjeg i unutrašnjeg.
SJEVERNOAMERIČKE VRSTE	jedna od grupa podroda Euvitis. Ovde spada tridesetak vrsta koje vode porijeklo iz Sjeverne Amerike, dijelom iz tropske a delom iz umjerene klime. Koriste se u cilju stvaranja sorti otpornih na gljivične bolesti ili kao lozne podloge. Poznate su: Vitis labruska, Vitis riparia, Vitis rupestris i dr.
SKARIFIKATOR	kultivator kod kojeg su radni elementi podešeni za dublju obradu. Najpoznatiji je perasti kultivator tipa Šisel.
SKLJAROVA KORDUNICA	uzgojni oblik, tip horizontalne, dvospratneĻetvorokrake kordunice kod koje je svaki horizontalni krak dužine 80 do 100 cm sa 3 do 5 rodnih čvorova (ukupno 12 do 20 rodnih čvorova na čokotu). Na donjem spratu rezidba u rodnim čvorovima je kratka, kondir na kondir. Rodni čvorovi na gornjem spratu imaju u pravilu isključivo dugu rezidbu sa jednim lukom u svakom rodnom čvoru koji se povija polukoso prema dolje. Na gornjem spratu moguće je i kombinovati rezidbu tako da jedan rodni čvor ima kratku rezidbu kondir na kondir, a sledeći dugu tj. u rodnom čvoru ostavlja se samo luk koji se povija prema dolje.
SOK	tečnost koju vinova loza ispušta preko vrhova lastara prilikom rezidbe na zrelo.
SORTA	biološka jedinka dobijena vegetativnim razmnožavanjem. Prema načinu iskorišćavanja grožđa, sorte se mogu svrstati u jednu od sljedećih grupa: 1. sorte za proizvodnju vina (sorte za obična stona vina, sorte za kvalitetna vina, sorte za visokokvalitetna vina, sorte za desertna vina, sorte za polupenušava i penušava vina tipa šampanjca); 2. sorte za proizvodnju jakih alkoholnih pića ( sorte za konjak-vinjak, sorte za brendi, lozovače isl., sorte za destilate); 3. sorte za potrošnju u svježem stanju - stone sorte (sorte za lokalnu upotrebu, sorte za tržište, sorte za čuvanje u toku zimskog perioda); 4. sorte za sušenje (besemene sorte, sorte sa semenkama); 5. sorte za spravljanje slatka, kompota i sl.; 6. sorte za spravljanje bezalkoholnog soka; 7. sorte za proizvodnju boje; 8. sorte koje se koriste kao lozne podloge i 9. sorte koje se koriste kao dekorativne biljke. Prema vremenu sazrijevanja sorte su svrstane u pet grupa: veoma rane sorte - predepoha, rane sorte - prva epoha, srednje pozne sorte - druga epoha, pozne sorte - treća epoha, veoma pozne sorte - četrvta epoha sazrevanja. Prema boji pokožice sorte se dele na: bijele (pokožica ima sve nijanse zelenožute boje), crne (pokožica ima nijanse plave boje) i roza (pokožica ima nijanse raličite crvene boje).
SORTIMENTSKI VINOGRAD	dio loznog rasadnika u kojem je zasađeno više sorti plemenite loze sa čijih se čokota skidaju lastari od kojih se prave reznice odnosno plemke koje služe u proizvodnji sadnog materijala (kalemova-sadnica).
SPAVAJUĆI PUPOLJAK	pupoljak koji se nalazi na delovima čokota starijm od tri i više godina. Ovaj pupoljak predstavlja uraslo u drvo nerazvijeno zimsko okce i nevidljivo je običnim okom.
SRŽ	više slojeva ćelija u centralnom dijelu lastara bilo u primarnoj ili sekundarnoj građi.
SRŽNI ZRAK	sloj ćelija koji spaja srž sa korom, a služi za kretanje hranjivih materia u horizontalnom pravcu.
SREDIŠNJE KORJENJE	žile koje se razvijaju iz koljenca oko sredine reznice stavljene na ukorenjavanje.
SREDNJA DNEVNA TEMPERATURA	meteorološki pokazatelj koji se dobija ako se očitane temperature iz tri merenja (7, 14 i 21 sat) saberu (stim što temperatura iz poslednjeg merenja mora biti uzeta u dvostrukom iznosu) te se zbir podijeli sa 4.
SREDNJA MESEČNA TEMPERATURA	meteorološki pokazatelj i predstavlja zbir svih srednjih dnevih temperatura u jednom mesecu podeljen sa brojem dana tog meseca.
SREDNJE KASNA SORTA	vidi srednje pozna sorta.
SREDNJE POZNA SORTA (srednje kasna sorta), vidi epoha dozrijevanja	sorta koja dozreva 10 do 15 dana poslije ranih sorti - sorti prve epohe dozrijevanja. Predstavnik grupe srednje poznih sorti je sorta muskat otonel, koja dozrijeva krajem avgusta ili početkom septembra.
SREDNJE VISOKO STABLO	stablo visine najčešće između 30 i 50 cm.
STABLO	stablo u užem smislu predstavlja deblo sa krakovima i rodnim čvorovima.U širem smislu stablo čokota obuhvata i rodne elemente.
STAJNJAK	organsko đubrivo koje sadrži skoro sve potrebne elemente za život loze. Kvalitet mu zavisi od vrste domaćih životinja od kojih potiče. Najbolje đubrivo je ovčije, kozje, živinsko, a zatim konjsko, goveđe itd. Dejstvo stajnjaka u zemljištu traje kroz nekoliko godina, prve godine iskoristi se 31% hranljivih materija, druge godine 32%, dok je dejstvo u 4, 5 i 6 godini 37%.
STANDARNA REZNICA	reznica dužine 28 do 35 cm, debljine 6 do 12 mm.
STENOSPERMOKARPIJA	pojava kada dolazi do oplodnje, ali oplođeno sekundarno jedro i oplođena jajna ćelija odumiru.
STEPENASTA TERASA	tip terase na padinama sa ravnomjernim nagibom, kao i na zemljištu sa lakšim mehaničkim sastavom. Širina i nagib platoa terase uslovljeni su dubinom aktivnog zemljišnog sloja.
STONA SORTA	sorta vinove loze koja je u prvom redu namijenjena za potrošnju u svježem stanju.
STONO VINO	vino zaštićenog geografskog porijekla, proizvedeno u okviru jednog vinogradarskog rejona. Stono vino bez zaštite geografskog porekla proizvodi se od grožđa koje potiče iz raznih vinogradarskih rejona, ali i ona moraju odgovarati normama kvaliteta propisanog zakonom.
STOPALNO KORENJE	vidi osnovno korenje.
STRATIFIKALA	prostorija u kojoj se obavlja kalusiranje kalemova, Kalemovi u stratifikali ostaju najčešće petnaestak dana poredani u finom riječnom pesku. U stratifikali mora postojati mogućnost regulisanja temperature i vlažnosti vazduha. Za obrazovanje kalusa neophodna je temperatura od 24 do 28 stepeni. Ova temperatura se u stratifikali održava 12 do 15 dana.
STRATIFIKOVANJE	dio procesa u proizvodnji loznih kalemova koji se vrši radi obrazovanja kalusa na spojnom mjestu kalema. Stratifikovanje kalemova obavlja se ili u sanduke kada se kao stratifikacioni materijal koristi strugotina od čamovog drveta ili slaganjem kalemova u određenom prostoru stratifikale kada kao stratifikacioni materijal služi pesak. Specifičan način stratifikovanja se primenjuje kod tzv. proizvodnje kalemova primjenom kartonažne tehnike kada se pojedini kalemovi prvo stavljaju u kartonske kutije ili fertil-pot saksije gde se kao stratifikacioni materijal koristi specijalno pripremljen treset koji sadrži mineralna đubriva, a u nekim slučajevima i mikroelemente.
STRUKTURA ZEMLJIŠTA	osobina zemljišta kojom se izražava njegova strukturnost, jedno od osnovnih mjerila vrijednosti zemljišta. Struktura zemljišta je osnovni regulator fizičkih osobina zemljišta.
STUB	materijal koji služi za oblikovanje naslona u vinogradarstvu. Stubovi se mogu izrađivati od: drveta, betona, metala i plastične mase. Drveni stubovi se prave od bagrema ili hrasta, prečnika su 8 do12 cm i dužine do 3 m. Betonski stubovi se izrađuju od običnog, armiranog ili prenapregnutog betona, prečnika 7 do 12 cm i dužine do 3 m. Metalni stubovi se izrađuju od dotrajalih željezničkih šina, profilisanog gvožđa ili od savijenog čeličnog lima. Stubovi od plastične mase izrađuju se od PVC materijala. Za izračunavanje broja stubova po jedinici površine koristi se sledeća formula: K = 10.000/(a * b), gdje je: K = potreban broj stubova po jedinici površine, 10.000 = metara kvadratnih po jedinici površine, a = rastojanje između redova špalira u metrima, b = rastojanje između stubova u redu.
SUMA AKTIVNIH TEMPERATURA	vidi temperaturna suma.
SUMA EFEKTIVNIH TEMPERATURA	ukupna suma toplotnih stepeni (temperaturna suma) umanjena za vrednost biološke nule koja je pomnožena sa brojm dana određenog prioda (obično period vegetacije) za koji se izračunava suma efektivnih temperatura.
SUMA TEMPERATURA	vidi temparatura suma.
SUNĐERASTO TKIVO	sloj ćelija lista ispod epidermisa naličja.
SUNČEVA SVJETLOST	vidi osvjetlenje.
SUPERFOSFAT	fosforno đubrivo sa 14% fosforne kiseline, teže se rastvara te je njegovo djelovanje duže. Đubrivo se koristi u količini od 300 do 800 kg po hektaru.
SUZENJE	vidi kretanje sokova.
Š
ŠARAK	kratak period u fenofazi sazrijevanja grožđa kada dolazi do promjene boje u bobicama. Kod belih sorti zelena boja bobice dobija žutu nijansu, a kod crnih i crvenih plavičastu.
ŠEPURINA	vidi peteljkovina.
ŠKARPA	vidi terasa.
ŠPALIR	naziv za naslon koji sačinjava veći broj stubova (drveni, betonski ili metalni) međusobno povezanih žicom.
ŠUMSKA LOZA	vidi Vitis silvestris.
T
TAKSONOMSKA JEDINICA	jedinice koje su medunarodnim kodeksom prihvaćene za kulturne biljke. Tako niže taksonomske jedinice u okviru jedne kulturne vrste su: convarietas (ekološko-geografska grupa sorti), subconvarietas (ekološko-geografska podgrupa), provarietas (dio u okviru ekološko-geografske podgrupe), subprovarietas (dio u okviru provarietas), conculta (grupa sorti određenog tipa), cultivar (sorta) i subcultivar (podsorta ili varijacija).
TANJIRAČA	traktorski priključak koji se upotrebljava za sitnjenje površinskog sloja zemljišta i razbijanje pokorice.
TEHNOLOŠKE KARAKTERISTIKE SORTE	osobine sorte koje obuhvataju: mehanički sastav grozda i bobice, mehanička svojstva bobice, kvalitet šire, kvalitet vina i dr.
TEMPERATURNA SUMA (suma temperatura, suma aktivnih temperatura)	količina toplotnih stepeni u ispitivanom periodu za sve dane kada je srednja dnevna temperatura bila jednaka ili veća od nule.
TERASA	površina koja se koristi za gajenje vinove loze. Terasu čine: plato terase i kosina (škarpa, potporni zid terase). Plato terase je površina koja se koristi za sadnju vinove loze, dok kosina (škarpa) ima ulogu potpornog zida. Širina platoa terase i visina kosine (potpornog zida) zavise od nagiba terena. Po dužini terasnog platoa daje se pad od 0,5%, dok se po širini terasnog platoa daje kontrapad od 1 do 2%. Nagib terena u procentima izračunava se po formuli: N = (H *100)/d, gde je: N = nagib terena u procentima, H = visinska razlika između podnožja i vrha padine, d = vodoravna udaljenost tačaka na vrhu i podnožju padine. Kad je poznat nagib zemljišta u procentima (N), širina terase (š), visina potpornog zida terase (v) izračunava se po sledeđoj formuli: v = (N*š)/100. Najčešći tipovi terasa su: alžirske terase, stepenaste terase, stepenaste naorne terase-skladovi i konturne stepenaste terase.
TERASIRANJE	ručni ili mašinski radovi u pripremi zemljišta koji imaju za cilj smanjenje dužine i nagiba padine do veličine pri kojoj se energija vode koja otiče po površini zemljišta svodi na minimum.
TERMIČKI KOEFICIJENT	bioklimatski pokazatelj koji se izračunava sa ciljem da se utvrdi stepen kontinentalnosti klime nekog vinogradarskog područja. Vrijednosti termičkog koeficijenta veće od 15% označavaju karakter maritimne klime, a manje od 15% karakter kontinentalne klime. Ukoliko je pak vrijednost negativna, utoliko je kontinentalnost jače izražena. Termički koeficijent prema Kerner-u definisan je formulom: Tk = (To - Ta) / A * 100 gde je Tk = vrijednost termičkog koeficijenta izražena u %, To = srednja mesečna temperatura oktobra, Ta = srednja mesečna temperatura aprila, A = godišnje temperaturno kolebanje
TILE	izrasline koje se pojavljuju u sprovodnim snopićima starijih čokota i dovode do začepljenja sudova.
TIP ZEMLJIŠTA	osobina kojom se zemljišta međusobno razlikuju. Izbor zemljišta za gajenje vinove loze je od izvanrednog značaja. Tipovi zemljišta pogodni za gajenje loze su: gajnjača, skeletno zemljište, deluvijum, aluvijum, živi pjesak, crvenica, rendzina, smonicaĻernozem, srednji i blagi podzol.
TOMASOVO BRAŠNO	fosforno đubrivo sa 15 - 20% fosfora, pogodno za đubrenje beskrečnih zemljišta, teže se rastvara pa se đubrenje vrši u jesen ili rano u proljeće. Đubrivo se koristi u količini od 500 do 1500 kg po hektaru.
TOMRIJSKA KORDUNICA	uzgojni oblik, tip vertikalne višespratne kordunice na čijem je stablu dužine (visine) 180 do 240 cm naizmenično raspoređeno 5 do 8 rodnih čvorova na rastojanju od oko 40 cm u kojima se primenjuje kombinovana rezidba.
TOPLOTA	klimatski faktor neophodan za uspijevanje i razvoj vinove loze. Dovoljna količina toplote je uslov za normalno odvijanje fotosinteze, disanja, transpiracije, rastenje, cvjetanje, oplođavanje, porast i sazrijevanje grožđa, obrazovanje okaca itd. Potrebna količina toplote zavisi od perioda vegetacije. Tako vinova loza svoj vegetativni ciklus započinje i završava pri srednjoj dnevnoj temperaturi od 10oC, obrazovanje okaca vrši se na temperaturi 20 do 30oC, nabubrela okca izmrzavaju pri temperaturi od –3o do –4oC, staro drvo izdrži i do –30o C.
TOPLOTNI REŽIM	fizička osobina zemljišta koja ima neposredni uticaj na funkcionisanje korjenovog sistema vinove loze. Pri povećanju toplote zemljišta, procesi ishrane su intenzivniji te su porast i razvoj loze, kao i sazrijevanje grožđa brži i jači.
TRANSPIRACIJA	proces pod kojim se podrazumeva isparavanje vode preko listova i drugih organa vinove loze. Transpiracija nije samo fizički već i fiziološki proces. Isparavanjem vode vezuje se toplota, pa se time reguliše i održava potrebna temperatura kako u pojedinih organima i tkivima tako i u celoj biljci. Ovaj proces praktično omogućava potrebno kretanje vode sa rastvorenim mineralnim materijama od korjena ka listovima, utiče na normalan tok fotosinteze, a važna je komponenta pri obavljanju procesa disanja.
TRAP	mjesto ili prostorija koje služi za čuvanje reznica, korjenjaka ili kalemova. Korjenjaci ili kalemovi mogu se čuvati u: poljskom trapu, podrumskoj prostoriji ili u hladnjači.
TRAPLJENJE	postupak u proizvodnji korjenjaka ili kalemova koji ima za cilj čuvanje istih u prvom redu od izmrzavanja.
TRBUŠNA STRANA.	vidi dorziventralnost
TREĆA EPOHA DOZREVANJA, vidi epoha dozrevanja	sorta koja dozreva 10 do 15 dana poslije sorti druge epohe dozrijevanja. Predstavnik treće epohe dozrijevanja je sorta afus ali, koja dozrijeva sredinom septembra.
TRESET	organsko đubrivo.
TRS	vidi čokot.
TRULEŽ KORENA	gljivično oboljenje vinove loze koje dovodi do propadanja korjena.
TUČAK	centralni dio cvjeta vinove loze, a čine ga: plodnik, stubić i žig. Plodnik je dvook, ima dvije komorice i u svakoj komorici po dva sjemena zametka od kojih postaju sjemenke.
TUNELSKA PERGOLA	na okućnici naslon za lozu u obliku tunela. Za tunelsku pergolu najbolje je primjeniti višespratni raspored kordunice na kojoj se rezidba prilagođava sorti.
TVRDA LIKA	vidi lika.
U
UGAO GEOTROPIZMA	ugao pod kojim se razvija glavna masa žila korjenovog sistema vinove loze u odnosu na zamišljenu vertikalu.
UGAONI PUPOLJAK (naboriti pupoljak, naborito okce, ugaono okce)	slabo razvijeni pupoljak koji se nalazi u osnovi jednogodišnjeg lastara i uočljiv je samo kao nabor (mali izraštaj).
UGAONO OKCE	vidi ugaoni pupoljak.
UGAO RASTA OKCA	karakteristika zimskog okca prije otvaranja. S obzirom na ugao pod kojim je formirano okce raslo u odnosu na lastar, okce može biti: prijanjajuće (mali ugao 25-30, srednji ugao 35-50 stepeni) i odstojeće (veliki ugao 50-60, vrlo veliki ugao 60-90 stepeni).
UKORJENJAVANJE	sposobnost vinove loze da iz vegetativnih dijelova čokota obrazuje korjenov sistem.
UKRŠTANJE	vidi hibridizacija.
UKUS MESA BOBICE	ampelografsko svojstvo bobice koje se utvrđuje u cilju opisa i raspoznavanja sorti vinove loze. Ukus mesa bobice može biti: neutralan (harmoničan), bljutav (neharmoničan), kiseo (neharmoničan), sladak, presladak, aromatičan, muskatan, hibridan itd.
ULAZNI ŠPALIR	naslon za vinovu lozu na okućnici. To je špalir koji ograničava put koji vodi do ulaza u kuću. Uzgojni oblik čokota je najčešće jedna od kordunica na kojoj se primjenjuje rezidba ovisno od sorte.
UPOV (UPOV=Union Internacional pour la Protection des Obtentions Vegetales. Međunarodno udruženje za zaštitu novih biljnih genetičkih resursa.
UREA	vidi karbamid.
UZGOJ VINOVE LOZE	vidi gajenje vinove loze.
UZGOJNI OBLIK ČOKOTA	dobro osmišljeni oblik čokota kako po visini stabla tako i po rasporedu krakova i lastara u prostoru. Svi uzgojni oblici čokota mogu se grupisati u jednu od sledećih grupa: 1. Uzgojni oblici niskog stabla (čokot oblika peharaste voćkice ili tzv. župska rezidbaĻokot oblika nepravilne glave tzv. krajinska rezidba ili rezidba u glavuĻokot oblika lepezeĻokot za jednogubu, dvogubu ili višegubu giovsku rezidbu), 2. Uzgojni oblici srednje visokog ili visokog stabla (horizontalne kordunice, jednokrake ili dvokrake, jednospratne ili višespratne: roajatska, kazenavljeva, silvos, mozerova, skljareva i dr., vertikalne kordunice kao što su tomrijska, pergole kao što su pergola tendone, kalifornijska pergola i sl. te na kraju i amaterski oblici čokota).
V
VINSKA PALMA (Raphia vinifera)	vrsta palme u močvarnom području tropske Afrike. Ima orgomne 15 do 20 metara duge, peraste podijeljene listove, između kojih rastu metarski dugi cvjetni začeci. Od soka drveta pravi se vino, a od rafije (like) iz listova pletu se ćilimi i drugo.
VINSKA SORTA	sorta vinove loze od koje se u prvom redu proizvodi vino (belo, roze ili crno), manje sok ili destilat.
VEGETACIJA	vidi vegetativni period.
VEGETATIVNI DELOVI VINOVE LOZE	delovi loze kao što su: korjen, stablo, krak, lastar i list.
VEGETATIVNI PERIOD	dio godišnjeg ciklusa kroz koji prolazi vinova loza svake godine u svom razvitku do uginuća. U periodu vegetacije vinova loza svake godine prolazi kroz šest karakterističnih fenofaza razvića, a to su: 1. Kretanje sokova (suzenje), traje obično 15 do 25 dana, 2. Pupanje i lastaranje, traje od početka kretanja pupoljaka do početka cvjetanja (3o-60 dana), 3. Cvjetanje i oplođavanje, traje od početka cvjetanja do završetka oplodnje (9 -20 dana), 4. Razvoj zelenih bobica, traje od završetka oplodnje do promene boje kod bobica poznate pod imenom šarak (30-70 dana), 5. Sazrijevanje grožđa, traje od šarka do tehnološke zrelosti, tačnije do berbe grožđa (20-60 dana) i 6. Sazrevanje lastara i opadanje lišća. Ova je ustvari fenofaza pripreme za odmor i proteže se kroz fenofazu sazrijevanja grožđa i završava se opadanjem lišća, traje u prosjeku 20 do 90 dana.
VEGETATIVNO RAZMNOŽAVANJE VINOVE LOZE	razmnožavanje vinove loze za potrebe prakse. Postoje tri načina vegetativnog razmnožavanja i to: reznicama, položnicama (grebenicama) i kalemljenjem.
VELIČINA BOBICE	ampelografsko svojstvo bobice koje se utvrđuje u cilju opisa i raspoznavanja sorti vinove loze. Veličina bobice može se odrediti: na osnovu dužine bobice, na osnovu veličine prosečnog diametra, na osnovu mase ili na osnovu zapremine. Prema dužini, bobica može biti: vrlo mala, dužine do 6 mm; mala, dužine 6,1 do 12 mm; srednja, dužine 12,1 do 18 mm; velika, dužine 18,1 do 24 mm ili vrlo velika, dužina bobice je preko 24 mm. Na osnovu prosječnog dijametra ((dužina + širina)/2) bobica je: vrlo mala, dijametar manji od 8 mm; mala, dijametar 8,1-13 mm; srednja, dijamatar 13,1-18 mm; velika, dijametar 18,1-23 mm ili vrlo velika, dijamatar je iznad 23 mm. Na osnovu mase jedne bobice, bobica može biti: mala, masa ispod 2 grama; srednja, masa 2-3 grama; velika, masa 3-5 grama ili vrlo velika, masa preko 5 grama. Na osnovu zapremine 100 bobica, bobica može biti: vrlo mala, zapremina manja od 30 cm3; mala, zapremina 30-100 cm3; srednja, zapremina 100-300 cm3; velika, zapremina 300-650 cm3 ili vrlo velika, zapremina preko 650 cm3.
VELIČINA CVASTI	ampelografsko svojstvo cvasti koje se utvrđuje u cilju opisa i raspoznavanja sorti vinove loze. Prema veličini cvast može biti: mala, dužina na početku cvjetanja manja od 10 cm; srednja, dužina 10 do 12 cm ili velika, dužina preko 12 cm.
VELIČINA GROZDA	ampelografsko svojstvo grozda koje se utvrđuje u cilju opisa i raspoznavanja sorti vinove loze. Veličina grozda može da se odredi mjerenjem dužine grozda ili prema masi grozda. Prema dužini grozd je vrlo mali, ako je njegova dužina do 6 cm; mali, dužina 6-12 cm; srednji, dužina 12-18 cm; veliki, dužina 18-24 cm ili vrlo veliki, dužina preko 24 cm. Po masi grozd je vrlo mali ako je lakši od 50 grama; mali, mase 51-125 grama; srednji, mase 126-250 grama; veliki, mase 251-500 grama ili vrlo veliki, mase 501-1000 grama.
VELIČINA LISTA	ampelografsko svojstvo lista koje se utvrđuje u cilju opisa i raspoznavanja sorti vinove loze. Najprostije određivanje veličina lista vrši se mjerenjem dužine liske ili mjerenjem prečnika (širine) liske. Prema dužini liske od vršnog zubca do najnižeg dijela liske, list može biti: mali, dužina liske do 10 cm; srednji, dužina liske od 10,1 do 17 cm ili veliki, dužina liske je preko 17 cm. Prema prečniku liske, list može biti: mali, prečnik do 12 cm; srednji, prečnik od 12,1 do 16,0 cm; veliki, prečnik od 16,1 do 20 cm ili vrlo veliki, prečnik preko 20 cm. Ostale metode mjerenja veličine lista su nešto komplikovanije, naprimer. planimetrom, gravimetrijska metoda sa kružnim isječcima, fotoćelijom i mnoge druge.
VELIČINA OKCA	karakteristika zimskog okca prije otvaranja. Po veličini razlikujemo: malo (prečnik u podnožju okca nije veći od 5.0 mm), srednje (prečnik iznosi 5.1 do 7.0 mm) i veliko (prečnik je veći od 7.0 mm).
VELIČINA PETELJKE GROZDA	ampelografsko svojstvo grozda koje se utvrđuje u cilju opisa i raspoznavanja sorti vinove loze. Peteljka grozda može biti: kratka, ako nije duža od 3 cm; srednje duga, ako je dužine između 3 i 5 cm ili dugačka, ako je duža od 5 cm.
VELIČINA SJEMENKE	ampelografsko svojstvo sjemenke koje se utvrđuje u cilju opisa i raspoznavanja sorti vinove loze. Veličina sjemenke može se odrediti na osnovu njene dužine ili na osnovu njene mase. Ako se veličina sjemenke određuje na osnovu dužine, sjemenka je sitna, ako je dužina ispod 5 mm, srednja, ako je dužina između 5 i 7 mm i krupna, ako je dužina preko 7 mm. Ako se veličina sjemenke određuje na osnovu mase, onda je sjemenka mala, ako je masa 100 vazdušno suvih sjemenki manja od 2,5 grama; srednje krupna, ako je masa od 2,5 do 3,5 grama i krupna, ako je masa 100 sjemenki veća od 3,5 grama.
VELIČINA ZUBCA	ampelografsko svojstvo lista koje se utvrđuje u cilju opisa i raspoznavanja sorti vinove loze. Prema veličini zupci mogu biti: mali, srednje veliki ili veliki.
VENTRALNA STRANA	vidi dorziventralnost.
VEOMA KASNA SORTA	vidi veoma pozna sorta.
VEOMA POZNA SORTA (veoma kasna sorta), vidi epoha dozrijevanja	sorta koja dozijeva krajem septembra ili početkom oktobra. Sorta koja dozreva 10 do 15 dana poslije poznih sorti - sorti treće epohe dozrijevanja. Predstavnik grupe veoma poznih sorti je sorta crveni drenak.
VEOMA RANA SORTA	sorta koja pripada grupi sorti koje sazrevaju 10 do 15 dana prije sorte šasla, predepoha sazrijevanja. Karakterističan predstavnik ove grupe je sorta julski muskat, koja dozrijeva krajem jula ili početkom avgusta.
VENJAK UZ ZGRADU	naslon za vinovu lozu postavljen uz kuću tako da čini sastavni dio zgrade. Uzgojni oblik je jedna od višespratnih kordunica.
VINIFERA	vidi Vitis vinifera.
VINOGORJE	osnovna teritorijalna jedinica, koja u agroekološkom pogledu čini vinogradarsku celinu.
VINOGRAD	zasad vinove loze.
VINOGRADARSKI PODREJON	vidi podrejon.
VINOGRADARSKI REJON	vidi rejon
VINOGRADRASTVO	grana poljoprivrede koja se bavi proizvodnjom grožđa.
VINOVA LOZA	višegodišnja biljka penjačicaĻiji se godišnji ciklus razvića podeljen na dva dijela: Period vegetacije (period aktivnog života) koji traje 7 do 8 mjeseci i period odmora (period mirovanja) koji traje 4 do 5 meseci u proseku.
VISOKO STABLO	stablo visine preko 50 cm.
VISOKOKVALITETNO VINO (vrhunskoĻuveno)	sortno vino zaštićenog geografskog porijekla, proizvedeno u okviru jednog ili više susjednih lokaliteta ili na teritoriji jednog vinogorja.
VITICA (rašljika)	organ kojim se loza prihvata za potporne predmete.
VITIS AESTIVALIS	sjevernoamerička vrsta čiji je plod jestiv ali lošeg kvaliteta. Koristi se u ukrštanju zbog velike otpornosti na gljivične bolesti.
VITIS AMURENZIS	istočnoazijska vrsta, dvodoma biljka ali ima i hermafroditnih tipova, malih grozdova, sitnih crnih bobica prijatnog slatko kiselog ukusa. Osjetljiva je na filokseru, kreč i gljivične bolesti, veoma rano započinje vegetaciju i grožđe rano sazrijeva, veoma je visoke otpornosti na niske temperature (izdrži čak do -40 stepeni).
VITIS BERLANDIERI	sjevernoamerička vrstaĻije bobice imaju malo soka, roze obojene i kisele. Vrlo je otporna na filokseru i kreč, dobre otpornosti na sušu i gljivične bolesti, ima vrlo dugu vegetaciju. Dobro se kalemi sa sortama Vitis vinifera, ali se slabo ožiljava.
VITIS LABRUSKA	sjevernoamerička vrsta sa hermafroditnim ili ženskim cvjetovima, srednje krupnih bobica, plavocrne boje. Grožđe se koristi u svježem stanju, prerađuje u sokove i vino. Osjetljiva je na kreč, slabo podnosi filokseru, otporna na gljivične bolesti, dobro podnosi niske temperature. Poznate sorte iz ove vrste su: Izabela (Izabella), Konkord (Concord).
VITIS RIPARIA	sjevernoamerička vrsta, dvodoma biljka, sitnih bobica (sazrijevaju vrlo rano), crne pokožice i obojenog soka, bez posebnog ukusa. Otporna je na filokseru i gljivične bolesti, osjetljiva na kreč i na sušu, od svih američkih vrsta najbolje podnosi niske temperature (do -40 stepeni). Lastari joj se dobro ožiljavaju i dobro srastaju pri kalemljenju sa domaćom lozom.
VITIS ROTUNDIFOLIA	vrsta iz podroda Muscadina, sa ženskim odnosno muškim biljkama, malih grozdova u kojima su srednje krupne ili krupne bobice, debele pokožice, najčešće ružičasto ljubičaste boje. Grožđe se koristi svježe ili za spravljanje vina i soka. Slabo je otporna na kreč, imuna je na filokseru, sorte plemenite loze nemogu se kalemiti na nju. Poznata sorta iz ove vrste je Skupernong (Scuppernong).
VITIS RUPESTRIS	sjevernoamerička vrsta, dvodoma biljka, sitnih bobica obojenog soka, neprijatnog ukusa. Otporna na filokseru, zeleni dijelovi su otporni i na gljivične bolesti, malo osjetljiva na kreč, duge vegetacije. Veoma se dobro ožiljava i kalemi.
VITIS SILVESTRIS	šumska loza koja nema praktičnog značaja, ima uglavnom sitnije listove, sitnije grozdove i u njima sitne crno obojene bobice bogate bojenim materijama, osetljiva na filokseru i bolesti, otporna na kreč, dobro se ožiljava. Ima odvojene polove, tako da jedne biljke imaju samo ženske, a druge samo muške cvjetove, jednodome biljke.
VITIS VINIFERA	evropska loza, evroazijska loza, pitoma loza, plemenita loza, domaća loza velikog praktičnog značaja, osnova vinogradarske proizvodnje. Listovi sorti su različite veličine, grozdovi su najčešće srednje veliki ili veliki, bobice su različito obojene i različite su veličine, osjetljiva je na filokseru i gljivične bolesti, otporna na kreč u zemljištu, dobro se ožiljava i ima dvopolan cvijet.
VJETAR	klimatski faktor koji na vinovu lozu može djelovati povoljno i nepovoljno. Laki i blagi vjetrovi omogućuju lakše i brže sušenje lišća poslije kiše, umanjujući na taj način opasnost od gljivičnih oboljenja. Vlažni vjetrovi povećavaju vlažnost vazduha i time doprinose normalniji razvoj loze. Slabiji vjetar potpomaže oprašivanje i oplođavanje. Jaki vjetrovi su štetni jer lome lastare, naglo rashlađuju vazduh, isušuju zemljište, pojačavaju sušu, izazivaju hladne kiše itd.
VLAGA	klimatski faktor koji omogućuje transport neorganskih materija od korjena do lišća i stvorenih asimilata od lišća do korena. Vodu koja se nalazi u čokotu vinove loze korjen uglavnom crpi iz zemlje. Suvišna količina vlage u zemljištu izaziva veću bujnost loze. Nedostatak vlage u zemljištu ima za posljedicu zaustavljanje porasta lastara i lišća i slabljenje čokota. Minimalna količina godišnjih padavina za potrebe loze kreće se od 300 do 350 mm, dok je optimalna količina između 600 i 800 mm. Ove potrebe variraju i zavise od niza faktora kao što su: fizičke osobine zemljišta, temperature vazduha i sl.. Za normalan razvoj vinove loze od ogromnog značaja je i vlažnost vazduha. Najpovoljnija količina vlage u vazduhu je od 70 do 80%.
VODNI REŽIM	fizička osobina zemljišta koja ima neposredan uticaj na normalan porast i razvoj loze. U nedostatku vode (vlage) loza vene, a ako nedostatak potraje duže dolazi do sušenja biljke. Strukturnija zemljišta imaju povoljniji vodni režim.
VRHUNSKO VINO	vidi visokokvalitetno vino.
VRSTA	sistematska jedinica u okviru jednog roda. U okviru roda Vitis poznato je oko 75 vrsta. (sjevernoameričke vrste: Vitis labrusca, Vitis aestivalis, Vitis riparia, Vitis berlandieri, Vitis cinerea, Vitis rupestris, Vitis monticola, Vitis arizonica, i dr.; istočno-azijske vrste: Vitis armata, Vitis davidi, Vitis romaneti, Vitis lanata, i dr; evro-azijske: Vitis silvestris i Vitis vinifera). U okviru vrste Vitis vinifera cijeni se da ima preko 10.000 sorti.
VUNASTO MALJAV	stepen maljavosti kod dugih dlačica kada se ispod dlačica jedva providi površina lista ili lastara.
Z
ZABRANJENA SORTA	sorta koja ne obezbeđuje ni minimalni kvalitet vina predviđen zakonskim propisima.
ZAGRTANJE LOZE	mjera kojom se vinova loza tokom zimskog perioda štiti od niskih temperatura
ZAKIDANJE ZAPERAKA (prekraćivanje zaperaka)	mjera kojom se vrši slabije ili jače odstranjivanje vrha zaperka. Pravilo je da se zakidanje zaperaka nikada ne izvodi prije i za vrijeme cvjetanja, a poslednje zakidanje treba obaviti pred šarak grožđa. Lišće zakinutih zaperaka stvara više hranljivih materija, nego što ih traši za svoj razvoj, tako zakinuti zaperci doprinose povećanju broja cvasti u prvim okcima za iduću godinu, a utiču i na krupnoću bobica i doprinose poboljšanju kvaliteta grožđa u istoj vegetaciji.
ZALAMANJE LASTARA	mjera zelene rezidbe kojom se zajedno sa vrhom lastara odstranjuje još nekoliko nerazvijenih ili čak normalno razvijenih listova.
ZAPERAK	lastar drugog reda, razvija se u pazuhu lista iz zaperkovog pupoljka u istoj vegetaciji.
ZAPERKOV PUPOLJAK (ljetnji pupoljak)	pupoljak koji se formira u toku ljeta i iste vegetacije iz njega se razvija lastar koji se naziva zaperak.
ZATRAVLJIVANJE	način održavanja zemljišta bez obrade na nagnutim terenima i humidnim područjima.
ZBIJENOST GROZDA	ampelografsko svojstvo grozda koje se utvrđuje u cilju opisa i raspoznavanja sorti vinove loze. Prema zbijenosti grozd može biti: veoma zbijen, bobice su do te mere zbijene da su deformisane; zbijen, bobice su sačuvale svoj oblik, ali grozd ne mijenja svoj položaj kada se postavi na ravnu površinu; rastresit, bobice se lako razmiču i grozd mijenja svoj oblik kada se postavi na ravnu površinu ili veoma rastresit (rehuljav), bobice su udaljene jedna od druge.
ZDRVENJENOST PETELJKE	ampelografsko svojstvo grozda koje se utvrđuje u cilju opisa i raspoznavanja sorti vinove loze. Peteljka može biti: zeljasta (zelena), poluzdrvenjena ili odrvenjena cijelom dužinom.
ZELENA REZIDBA (dopunska rezidba, rezidba na zeleno)	rezidba vinove loze koja se obavlja tokom vegetacije na zelenim dijelovima čokota. Zelena rezidba obuhvata jedan ili više zahvata na čokotu kao što su: lačenje lastara, prekraćivanje zelenih lastara, zakidanje zaperaka, prstenovanje lastara, dofolijacija ili prorjeđivanje cvasti, odnosno grozdova i bobica.
ZEMLJIŠNI ČINIOCI	vidi zemljište.
ZEMLJIŠTE	supstrat odnosno podloga koja vinovoj lozi služi kao osnonac za učvršćenje, izvor mineralne hrane, regulator vodnog, vazdušnog i toplotnog režima, to je sredina za život i djelovanje mikroorganizama koji svojom aktivnošću doprinose stvaranju mineralne hrane neophodne za život biljke. Kada se govori o zemljištu onda se ima u vidu: tip zemljišta, njegove fizičke osobine (mehanički sastav zemljišta, toplotni, vodni i vazdužni režim, struktura i boja zemljišta) i hemijski sastav.
ZGLAVAK	vidi koljence.
ZIMSKO OKCE (pravo okce, glavno okce)	okce koje je građeno iz nekoliko pupoljaka (jedan glavni pupoljak i 2 do 8 bočnih pupoljaka tzv. suočica). U potpuno formiranom zimskom okcu razlikuju se sledeći delovi: spolja ljuspasti listići i zaštitne smolaste ljuspe koje štite okce od prodiranja vlage, zaštitna vuna koja je utisnuta između pupoljaka i koja ima zadatak da štiti nežne dijelove pupoljka od niskih temperatura, pupoljci među kojima je jedan razvijeniji od ostalih (glavni pupoljak). U glavnom pupoljku nalase se začeci listova, cvasti, vitice i vegetativna kupa. Vrijeme formiranja okca zavisi od klimatskih i zemljišnih uslova, sorte, položaja okca na lastaru itd. Zimsko okce razvija se kroz dvije kalendarske godine (od maja jedne do marta ili aprila sljedeće godine kada se razvija u lastar).
ZONA SPROVOĐENJA	dio korena kroz koji se odvija sprovođenje vode i u vodi rastvorenih mineralnih materija.
ZONA APSORPCIJE	dio korena neposredno ispod zone porasta na kojem su razmještene korjenove dlačice
ZONA DIOBE ĆELIJA	vrh korena (žile), najmlađi dio korjena u kojem se odvija proces umnožavanja ćelija.
ZONA PORASTA	dio korjena neposredno ispod korjenovog vrha.
ZRELOST LASTARA	ampelografsko svojstvo zrelog lastara koje se utvrđuje u cilju opisa i raspoznavanja sorti vinove loze. S obzirom na stepen zrelosti, sazrijevanje lastara može biti: veoma slabo (lastar sazrio do 1/2 svoje dužine), slabo (lastar sazrio od 1/2 do 2/3), zadovoljavajuće (lastar sazrio preko 2/3 svoje dužine) i veoma dobro (lastar sazrio celom dužinom).
ZUPČASTO KALEMLJENJE	načina mašinskog kalemljenja vinove loze kada se na podlozi i plemci prave tzv.pravi zupci ili su zupci u obliku grčkog slova omega.
Ž
ŽENEVSKA DVOJNA KORDUNICA (G.D.C.)	uzgojni oblik čokota kod kojeg se u jedno sadno meso postavljaju dva čokota. Horizontalni kraci kordunice na visini od 170 cm raspoređuju se po naslonu u obliku slova "T". U rodnim čvorovima primenjuje se duga rezidba.
ŽIČANA ARMATURA	vidi špalir.
ŽICA	materijal koji se koristi u vinogradarstvu kod oblikovanja naslona odnosno špalira. Pri postavljanju špalira koristi se najčešće pocinkovana žica, rjeđe žica od plastične mase ili žica od aluminijuma. Prečnik žice varira u zavisnosti od njene funkcije i kreće se u sljedećim granicama: za povezivanje lukova 2,4 do 2,8 mm, za povezivanje stabla kordunice 3,1 do 3,8 mm, za učvršćivanje čeonih stubova 4,0 do 5,0 mm. Učvršćivanje žice za unutrašnje stubove može se obaviti na sledeći način: provlačenjem žice kroz otvore na betonskim i drvenim stubovima, pomoću eksera "el" ili "u" profila na drvenim stubovima, pomoću gvozdenih prečki na metalnim, betonskim i drvenim stubovima, pomoću ureza na metalnim i plastičnim stubovima. Učvršćivanje žice za čeone stubove obavlja se pomoću: metalnih lančića, metalnih zatezača ili uvijanjem žice oko čeonog stuba.
ŽIVI PESAK	supstrat, tip zemljišta na kojem se vinova loza može saditi i gajiti bez kalemljenja.
ŽLJEBNA STRANA	vidi dorziventralnost.
ŽUPSKA REZIDBA (peharasti uzgoj, račvasti uzgojĻašovidna rezidba, goblet)	uzgojni oblik čokota na kojem se na glavi čokota obavlja kratka rezidba kondir na kondir tj. gornji lastar na kondiru se uklanja, a donji reže ponovo na kondir.